Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

əleyhimizə dəyişərsə, müsəlmanların sakitləşəcəyinə ümid etsək, özümüzüaldatmış olarıq. Türklərin uğurları üzərində müsəlmanların ayağa qalxacağı istisnadeyil".Jandarm idarələrinin, agentura şəbəkəsinin fəaliyyət göstərib milli ruhluziyalıları təqib etməsinə baxmayaraq, müharibənin gedişində Azərbaycanda mətbuorqanlar fəaliyyətini davam etdirir və yeni qəzetlər, jurnallar nəşr olunurdu.Müharibənin başlanması ərəfəsində "Bəsirət" qəzeti nəşr olundu."İctimai-siyasi, iqtisadi və ədəbi türk" qəzeti olan "Bəsirət" 1914-cü ilin aprelayının 14-də ilk sayını oxuculara çatdırdı. Hacı İbrahim Qasımovun başredaktorluğu ilə işıq üzü görən bu mətbu orqan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətidövründə də nəşrinə nail oldu. 1920-ci il aprel ayının 27-də baş verən bolşevikişğalı qəzetin fəaliyyətinə son qoydu. İşğaldan sonra bir neçə sayın çapını həyatakeçirmək mümkün oldusa da, sonradan qarşıya çıxan çətinliklər, ideoloji basqılar“Bəsirət”i tarixin salnaməsinə çevirdi. 7 il fəaliyyət göstərən “Bəsirət”də dövrüngörkəmli publisistləri, siyasi-ictimai xadimləri, o cümlədən M.Ə.Rəsulzadə,N.Nərimanov, M.B.Məmmədzadə çıxış edirdilər. Hər on beş gündən bir nəşrolunan "Dirilik" 1914-cü ilin sentyabr ayının 16-da mətbu həyata qədəm qoydu.Bu jurnal M.B.Məmmədzadənin yazdığı kimi həm də siyasi bir türk məcmuəsi idi.1914-cü ildə 8, 1915-ci ildə 9, üçüncü il isə 7 nömrəsi çıxmış və 1916-cı ilinortalarında nəşri dayandırılmışdı. Məcmuənin sahibi-imtiyazı ƏbülfəzlMətləbzadə, müdiri isə Əliabbas Müznibi idi. M.Ə.Rəsulzadənin, Kazımoğlunun,Əbdülxalıq Cənnəti Qafarzadənin, Əli Səttarlı, Cəfər Cabbarlının, Əliağa Vahidiniştirak etdiyi bu məcmuədə ədəbi nümunələr də oxuculara çatdırılırdı.Mətbuat tarixinin araşdırıcıları "Dirilik" jurnalını ədəbi-məfkurəmərkəzlərindən biri hesab edirlər. Cümhuriyyət ideyasının müəlliflərindən olanM.Ə.Rəsulzadənin milli şüur konsepsiyasının proqramı olan "Dirilik nədir?" adlıməşhur əsəri də bu jurnalda çıxmışdır. Rus imperiyasının dünyaya hakim olmaqplanlarından bəhs edən "Rus imperatoru Böyük Pyotrun vəsiyyətnaməsi" adlı tarixisənəd də "Dirilik"də dərc olunmuşdur.Məcmuənin ən başlıca məqsəd və məramı Azərbaycan türklərinin siyasişüurunu formalaşdırmaq, onu milli varlığını qoruyub saxlamaq uğrundamübarizədə birləşdirmək idi. Jurnalın ilk sayında baş mühərrir Ə.Müznibi"Məqsədimiz" adlı məqaləsində bəşəriyyətin son üç-dörd minillik tarixinə səyahətedir, fikirlərini ümumiləşdirir, xalqı bu tarixi imtahanlardan ibrət dərsi almağasəsləyir, fiziki və mənəvi diriliyin ölüm-dirim mübarizəsi ilə əldə edildiyinigöstərir."Dirlik"də XX əsrin əvvəlləri Azərbaycan romantik ədəbiyyatının bir sıradəyərli nümunələri çap olunmuş, ədəbi-bədii fikrin formalaşmasına xidmətetmişdir. Əmin Abidin, Ümmugülsümün, Rəcəb Əfəndizadənin ədəbi yazılarında111