Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

gərək mətbuat tarixini oxuyub araşdıraq, onun vəzifələrini və müxtəlifvəziyyətlərini təhlil edək.Yunan filosofu Ərəstun deyir: "İnsan ağıllı vücuddur. Onun ağlı vəişgörmə qabiliyyəti var, bunlardan biri olmasa və ya təzyiq altına düşsə, həmininsanın yaradıcılıq qabiliyyəti itmiş olar".İnsanın zəkası və fəaliyyəti həmişə irəliyə və yüksəyə can atır. Yaşayanhər şəxs düşünür, daim irəliləyir, deyişir, onu əhatə edən mühitlə təmasda olur.İctimai həyat - xarici hadisələr və insanlar arasındakı əlaqədən başqa bir şey deyil.Biz bir-birimizlə bağlıyıq, bir-birimizi duyur, bir-birimizlə fikir mübadiləsi edirik.Beləliklə, ictimai əlaqə saxlayıb ehtiyaclarımızı ödəyirik.Əlaqə müstəqim və qeyri-müstəqim olur. Gündəlik ehtiyaclar müstəqiməlaqə nəticəsində tədricən ödənilir, bunu da danışıqlar yaradır.Qeyri-müstəqim əlaqələr isə yazı vasitəsilə yerinə yetirilə bilər.Əlaqələr əvvəlcə insanlar arasında bilavasitə görüşmə, ikincisi yazıvasitəsilə həyata keçirilir. İkinci halda adamlar bir-birini görmürlər.Vəziyyət nəzərdən keçirilsə, görürük ki, qeyri-müstəqim əlaqə üçünyazının meydana gəlməsi zəmridir. Bunu dərk etmək çətin deyil. O zamankıinsanlar icma halında çox sadə yaşayırdılar, ictimai ehtiyaclarımı ödəyə bilirdilər.O vaxt onların yazıya ehtiyacları olduğunu təsəvvür etmək olmaz. Bunu da bilirikki, ehtiyac onları səy və çalışmağa məcbur edir. Tədrici və təbii irəliləyiş,cəmiyyətin inkişafı, cəmiyyət üzvlərinin bu və ya digər yerlərə səfərləri və ümumiehtiyacların ödənilməsi zərurəti nəticəsində yazı meydana gəldi. İnsanların ümumiehtiyacları xeyli çoxaldığından ümumi və xüsusi məişət əvvəlki halından çıxdı,fikirlər genişləndi və hissiyyat artdı, onun nəticəsində də yazı ilə insanlar arasındaəlaqə genişləndi.Nə qədər ki həyat şəraiti, yaşayış tərzi sadə, qeyri-müstəqim idi, yazı daxüsusi və şəxsi səciyyə daşıyırdı. Amma yavaş-yavaş ictimai məsələlərgenişləndikcə xəbərlər və yazılar xüsusilikdən çıxdı, ümumi məlumata və ümumimənafeyə xidmət etdi.Beləliklə, xüsusilikdən çıxan yazı ümumi mətbuatın mənşəyi oldu, onunictimai vəzifələri də buradan başladı. Əsrlər boyu mətbuatın təkamül tarixininəzərdən keçirsək, onun əvvəllər necə olduğunu və simasının necə dəyişdiyinigörərik. Mətbuatın əsasını qədimdəki xüsusi yazı və məktublar təşkil edir. Onlardahəmin dövrə aid məsələlərdən bəhs olunur və ümumi xəbərlər verilirdi. Beləməktublar qəzet, mətbuat rolu oynayırdı. Dostlar, xidmətçilər (katiblər) və məşhuradamlar ətraflı məktublar yazırdılar. Onları oxuyub əldən-əldə ötürürdülər, camaatmühüm hadisələrdən xəbər tuturdu. Bu cür təbliğat və nəşriyyat vasitəsikeçmişimizdən bizə irs qalsa da, bir müddət bu iş yüksək rütbəlilər arasında davamedirdi. İndi də, bilirsiz ki, hər kəs xaricdən vətəninə, ya dostuna məktub158