1914-cü ildə Haşım bəy Vəzirov Bakı Şəhər İdarə rəisinə "Məzəli" adlısatirik jurnalın nəşrinə icazə üçün ərizə təqdim edir. Həmin ilin oktyabr ayının 29-da artıq H.Vəzirova naşirlik şəhadətnaməsi verilir. Siyasi və yerli mövzulardakarikaturaların dərcinə də razılıq alan H.Vəzirov "Məzəli"ni Hacı İbrahimQasımovla birgə çıxarmışdı. İlk sayı 1914-cü ildə işıq üzü görən jurnal "Səda"mətbəəsində nəşr olunmuşdur. "Məzəli"nin üst-üstə 42 sayı çap olunmuşdur. 1914-cü ilin dekabr ayından 1915-ci ilin iyun ayınadək "Məzəli" H.Vəzirovun redaktornaşirliyiilə çıxmış, 1915-ci ilin iyunundan həmin ilin oktyabr ayına, yəni jurnalbağlananadək onun redaktoru H.İ.Qasımov olmuşdur.Jurnalda C.Cabbarlı, Əzim Əzimzadə, Əliqulu Qəmküsar, ƏliabbasMüznibi, Əbdülxaliq Yusif kimi publisistlər iştirak etmişlər.1915-1916-cı illərdə "Babayi-əmir" jurnalı da nəşr edilmişdi. Mətbuatda"zərərli istiqamətli" yazılarına görə Sibirə sürgün edilən Ə.Müznibi Romanovlarsülaləsinin üç yüz illiyi münasibətilə əfvə düşdükdən sonra 1913-cü ildə Bakıyaqayıdır və yeni mətbu orqanlar yaratmağa başlayır. Lakin sürgün həyatını nəzərəalan yerli çap orqanları onun qəzet təsis etməyinin qarşısını alır. Ə.Müznibi 1914-cü ildə bu işin çarəsini taparaq, fənd işlədib yaşca özündən böyük olan qardaşıƏbülfəz Mütəllibzadənin adına "Dirilik", 1915-ci ilin aprel ayından isə "Babayiəmir"adlı satirik jurnalı qeydiyyatdan keçirir. İlk sayında "Gəlmişəm" adlı başməqaləsində jurnal mətbuat aləminə gəlişini satirik tərzdə belə çatdırır: "Nəeləyim, dərd çox, yük ağır, qüvvət az, zülm çox, hümmət yox! Baş məqalədə jurnaldünya müharibəsindən yazacağını, alman qoşunlarının azğınlığını təsvir edəcəyiniqələmə alırdı. Alman imperatoru Vilhelmə müraciət edən məqalə müəllifi yazırdı:"Ey biinsaf Vilhelm. Sənin Allahın, peyğəmbərin, dinin, imanın yoxdurmu? Əgərsənin məqsədin yer almaqsa, tut düz dünyanı, gözünə girsin, daha heyvan kimiqoca və qarıları qırmaq, qızların namusuna toxunmaq, arvadların qarnını cırmaq,fəqir-füqəranın mal-əmlakını dağıtmaq, məbədlərini yandırmaq nə üçünüdür?"Mütərəqqi ədiblərin jurnalın ətrafına toplaşması və Ə.Müznibinintərcümeyi-halı yerli çar orqanlarının, Senzura Komitəsinin ciddi narahatlığınasəbəb olmuşdu. Qafqaz canişininin mülki işlər üzrə köməkçisi knyaz Orlovuncanişini G.S.Kovalyova yazdığı məxfi məktubunda deyilir: "Hörmətli cənabGeorgi Samolyoviç! Arayışı təqdim edərək Əlahəzrətdən Bakı şəhərində tatar(<strong>Azərbaycan</strong>) dilində çıxan "Babayi-Əmir" yumoristik jurnalının redaktorunuhüzurunuza çağırmağınızı, onun bahalığın hökm sürdüyü, əhalinin kasıbtəbəqəsinin maddi təminatında çatışmazlıqların açıq-aşkar şəkildə hiss olunduğubir vaxtda, əhalinin bir hissəsini digər hissəsinə qarşı qoyaraq jurnalın səhifələrindəaraqızışdırıcı məqalələr yerləşdirilməsinə yol verməməyinizi xahiş edirik".Jurnalda Cəfər Cabbarlı, Əliağa Vahidin felyetonları satirik şeirləri dərcolunmuşdur.116
"Babayi-Əmir"in 27 nömrəsi karikaturasız nəşr olunmuş, bu nömrədənsonra isə Ə.Əzimzadə jurnalda mövzulara uyğun karikaturalarını dərc etmişdir.Cümhuriyyət dövrü mətbuatı(1918-1920)XX əsrin əvvəlində başlayan istiqlal hərəkatı və bu hərəkatın məntiqinəticəsi kimi yaranan <strong>Azərbaycan</strong> Xalq Cümhuriyyəti milli mətbuatda davamlışəkildə aparılan ideoloji-siyasi mübarizələr meydanında yarandı. Muxtariyyətçilikfikrindən istiqlalçılığa, cümhuriyyətçiliyə keçidin siyasi-ideoloji təməlini yaradanmilli mətbuat orqanları say etibarilə əks mövqedə dayanan qəzetlərə nisbətən çoxaz idi. 1918-ci ilin 31 mart hadisələrinədək <strong>Azərbaycan</strong>da 15-ə yaxın ana dilindəqəzet və jurnal çap olunurdu. Bu dövrə qədər isə bütövlükdə nəşr olunanqəzetlərin, jurnal və dərgilərin sayı 80-i ötüb keçmişdi. Partiyalaşma prosesininsürətlondiyi bu illərdə demək olar ki, müxtəlif istiqaməti, siyasi-ideolojidünyagörüşü özündə əks etdirən qəzetlərin əksəriyyəti partiyalı mətbuat ömrününyeni inkişaf mərhələsini və çətinliklərini yaşayırdı. <strong>Azərbaycan</strong> Xalq Cümhuriyyətidövrünün mətbuat tədqiqatçıları və biblioqraflarının apardıqları araşdırma vətədqiqatların nəticəsində maraqlı bir mənzərə yaranıb. Milli mətbuatımızın ilknümunəsi olan "Əkinçi" qəzetinin yaranmasından 1918-ci ilin mayına qədərkidövrdə cəmi 40 adda qəzet çıxmışdısa, AXC-nin 23 aylıq hakimiyyət dövründəqəzetlərin sayı 200-ə yaxın olmuşdu. Dövri mətbuatın statistikasındakı bu qeyri-adiartımın səbəbləri, hər şeydən əvvəl <strong>Azərbaycan</strong>da olan mövcud demokratikidarəçilik sistemi, əks-fikirliliyə tolerant yanaşma, polemika və disskusiyalaraverilən meydan ilə bağlı idi. Burada əsas faktlardan biri də <strong>Azərbaycan</strong> XalqCümhuriyyəti liderlərinin böyük əksəriyyətinin jurnalist olmalarındadır.Demokratik yönümlü mətbuat orqanları xalqı narahat edən problemlərə həssasyanaşır, həllini gözləyən məsələlərə toxunur, azadlıq, istiqlalçılıq, türkçülükideyalarını təbliğ edir və bir növ siyasi maarifçilik işi aparırdı.Türk-Ədəmi-Mərkəziyyət "Müsavat" firqəsinin siyasi nöqteyi-nəzəriniözündə əks etdirən "Açıq söz" qəzeti 1918-ci ilin 4 yanvar tarixli sayında ilk dəfəolaraq cümhuriyyətçilik fikrini ortaya qoyaraq, qurulacaq dövlətin ideoloji təməlprinsiplərini açıqladı: "Türkləşmək, islamlaşmaq, müasirləşmək" şüarını müdafiəedirik...Xalq Cümhuriyyəti yaratmaq, hakimiyyət və torpağı xalqa qaytarmaqistəyi ilə mübarizə aparanların qarşısında çox ciddi, çətin vəzifələr dururdu.Bolşevik mətbuat orqanlarında hürriyyət və cümhuriyyət arzularının əleyhinə117
- Page 1 and 2:
AKĠF AġIRLIAZƏRBAYCANMƏTBUATI T
- Page 3 and 4:
Klassiklərimiz mətbuatı insanlar
- Page 5 and 6:
ehtiyac duydu və Tiflisdə rus dil
- Page 7 and 8:
müstəmləkəçilik məqsədləri
- Page 9 and 10:
Cümhuriyyətinin qurulmasının f
- Page 11 and 12:
Cümhuriyyət dövrü mətbuatını
- Page 13 and 14:
möhkəmlətməkdən ibarət idi.
- Page 15 and 16:
evlənsə, xalq həm özündən, h
- Page 17 and 18:
edən bu mətbu nəşrin adının "
- Page 19 and 20:
olmadığını üstüörtülü şə
- Page 21 and 22:
alqışlayan, ona xeyir-dua verib,
- Page 23 and 24:
tapmıram. Özümünkünü yazıram
- Page 25 and 26:
tərəqqiyə mane olması, ədəbiy
- Page 27 and 28:
1907-ci ildə H.Zərdabinin dəfn m
- Page 29 and 30:
1879-cu il yanvar ayının 14-də "
- Page 31 and 32:
daşıyan məqalələrdən çox idi
- Page 33 and 34:
etməyə çalışan Y.Akçuralı ya
- Page 35 and 36:
Cəlalın jurnalın ilk nömrəsin
- Page 37 and 38:
siması kimi təqdim edir, onun və
- Page 39 and 40:
Baxçasarayda İsmayıl bəy Qaspra
- Page 41 and 42:
Yeni mətbuat yaratmaq istəyi K.Ü
- Page 43 and 44:
Azərbaycan və rus dillərində ç
- Page 45 and 46:
edaktoru Viktor Vasilyeviç Kuzmini
- Page 48 and 49:
yaşadığı zamanda və ölümünd
- Page 50 and 51:
aşladı. "Prizıv" gündəlik axş
- Page 52 and 53:
aşlayaraq fabrik və zavodlarda ü
- Page 54 and 55:
əməkdaşlarının istək, arzular
- Page 56 and 57:
M.Şahtaxtlının Əlimərdan bəy
- Page 58 and 59:
M.Şahtaxtlı uzun müddət islamı
- Page 60 and 61:
gətirirlər. Onlar mətbəənin 7
- Page 62 and 63:
üçün" çarizmə və ruslara qar
- Page 64 and 65:
görə isə Əli bəy Hüseynzadə
- Page 66 and 67: fikrini əsaslandıraraq yazırdı:
- Page 68 and 69: türklərinə atılan bu böhtanı
- Page 70 and 71: nurlandırmaqdan başqa, otağın d
- Page 72 and 73: mübtəla olanların danoslarına b
- Page 74 and 75: (uçreditelniye sobranie), yəni t
- Page 76 and 77: uznamələr dəxi yetişmiyor". Qə
- Page 78 and 79: mənbəyi-feyz və kəmalatdır.
- Page 80 and 81: olmaq üçün su bir lərəfə axma
- Page 82 and 83: "Molla Nəsrəddin" jurnalıŞərq
- Page 84 and 85: axışdan ələ alır, ətalət yü
- Page 86 and 87: Cəlil Məmmədquluzadənin təklif
- Page 88 and 89: Bakıya gəldikdən sonra isə M.C
- Page 90 and 91: Sabirin "Mola Nəsrəddin"də ilk
- Page 92 and 93: Azərbaycan ədəbiyyatının görk
- Page 94 and 95: Məşhur karikatura və illüstrasi
- Page 96 and 97: "Azərbaycan"ın bütün saylarınd
- Page 98 and 99: qardaşları"nın mətbəəsində k
- Page 100 and 101: sonlarında işıq üzü gördü. J
- Page 102 and 103: ildə Özünün növbəti kitabı o
- Page 104 and 105: İlk sayda jurnalın üz qabığın
- Page 106 and 107: illərindən başlayaraq Haşım b
- Page 108 and 109: "Səda"nın məsləyinə gəlincə
- Page 110 and 111: Mətbəənin çap etdiyi tərcümə
- Page 112 and 113: vətənə məhəbbət, islam əxlaq
- Page 114 and 115: "Açıq soz"ün 18 yanvar 1918-ci i
- Page 118 and 119: məqalələr çap olunur, bu istəy
- Page 120 and 121: * * *Qısa zaman kəsiyində Azərb
- Page 122 and 123: Qəzetin Gəncədə çıxan sonuncu
- Page 124 and 125: mühacirətdə keçirir. O, İstanb
- Page 126 and 127: Cümhuriyyət dövri milli mətbuat
- Page 128 and 129: Bu müxtəlifdilli çeşidli mətbu
- Page 130 and 131: əzilirdin. Küçədən keçəndə
- Page 132 and 133: İkinci bənddə "ancaq məhkəmə
- Page 134 and 135: NəticəÇağdaş Azərbaycan mətb
- Page 136 and 137: Belədə qəzetə çıxarmaqdan sav
- Page 138 and 139: yola gedirdim. Elə ki dava başlan
- Page 140 and 141: ülumiri-yaziyyə şöbəsini qurta
- Page 142 and 143: əhlini fars adlandırma yerinə d
- Page 144 and 145: Hürriyyət” sərlövhəli bir b
- Page 146 and 147: arəsindəki şəkilləri əldə d
- Page 148 and 149: "Novoye vremya"nın və sair bu kim
- Page 150 and 151: Amma şükür olsun, Aslan bəy and
- Page 152 and 153: Məsələn, Şeyxülislamovun bu s
- Page 154 and 155: Ümumazərbaycan demokratiyasına m
- Page 156 and 157: Məclisin açılmaq saatı yaxınla
- Page 158 and 159: gərək mətbuat tarixini oxuyub ar
- Page 160 and 161: Amma mədəniyyət yüksəldikcə m
- Page 162 and 163: adlanır, yəni onların alıcılar
- Page 164 and 165: xidmət edən mətbuat həyata keç
- Page 166 and 167:
Bu cür qeyri-qanuni əməllər ü
- Page 168 and 169:
edilmiş hüquqdan çıxmamağa mə
- Page 170 and 171:
31. Hüseynov Şirməmməd. Mətbu
- Page 172:
«Elm və Təhsil» nəĢriyyatın