Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

M.Şahtaxtlının Əlimərdan bəy Topçubaşlı və Əhməd Ağaoğlu ilə birgə"Şərqi-rus"un Tiflis mühitindən çıxarıb Bakıya köçürülməsi planı üzərindəçalışmaları, səyləri nəticəsiz qaldı. Cəlil Məmmədquluzadənin yazdığı kimi 1905-ci ilin yanvar ayında qəzetin hər bir yanda abunəsi gəldiyi halda M.Şahtaxtlıqəzetin çapını dayandırdı və başladı Bakıya köçməyə: "Yanvardan fevraladəkancaq idarənin əşyasını qutulara dolmağı çəkdi və qutulara da dolub hazır olandansonra haman yerdə qaldı ki, qaldı"."Şərqi-rus"un yaradıcı heyəti. "Şərqi-rus"un Azərbaycan mətbuatıtarixində ən böyük xidmətləri Cəlil Məmmədquluzadə, Ömər Faiq Nemanzadə,Ə.Nəzmi, M.S.Ordubadi kimi dövrün böyük publisist və şairlərinin mətbutribunasına çevrilməsi, onları ictimaiyyətə yaxından tanıtmasıdır.C.Məmmədquluzadənin “Şərqi-rus”la əməkdaşlığının maraqlı tarixçəsivar. 1903-cü ildə həyat yoldaşını müalicə üçün Tiflisə aparan C.Məmmədquluzadə"Qafqaz" restoranında Şahtaxtlı ilə görüşmüş, onu "Poçt qutusu" hekayəsi ilə tanışetmişdir. Şahtaxtlı hekayəni "Şərqi-rus"da çap edərək onun Tiflisdə qalıb, qəzetdəfəaliyyət göstərməsini təklif etmişdi. Bu ilk tanışlıqdan sonra C.Məmmədquluzadə"Şərqi-rus"da fəaliyyət göstərmişdi. Əziz Şərifin verdiyi bilgiyə görə,C.Məmmədquluzadə Şahtaxtlı üçün bir tapıntı idi. "Şərqi-rus"da fəaliyyətəbaşlaması Mirzə Cəlilin ideya-yaradıcılıq axtarışlarını bir səmtə yönəltməkdə, dahadoğrusu, onun bundan sonra ədəbiyyata və jurnalistikaya üstün yer verməsindəmüəyyən təkan rolu oynadı.Məmmədquluzadə və onun müasiri olan publisistlərin "Şərqi-rus"da ənçox bəyəndikləri xüsusiyyət qəzetin müstəqil, demokratik yol tutacağını vəd etməsivə imkan daxilində buna müəyyən dərəcədə əməl olunması idi.C.Məmmədquluzadə bu mətbu orqanda 1904-cü ilin yanvar ayından1905-ci ilin elə həmin ayına qədər fəaliyyət göstərdi. O, "Şərqi-rus"da bir jurnalistkimi əsil inkişafa başladı, ilk dəfə azərbaycanca publisist və ədəbi-tənqidiməqalələr yazdı, tərcümə sahəsində qələmini sınadı. 1904-cü ilin noyabr ayının 26-dan 1905-ci ilin yanvarın 15-dək qəzetin müvəqqəti redaktoru oldu. O, bu vəzifədəredaktorluq peşəsinin çətinliklərinə, həmçinin sirlərinə bələd oldu. Qəzetçilik işinintərtibat və poliqrafik cəhətlərini, habelə senzura və rabitə orqanları ilə əlaqəyollarını öyrəndi, "Molla Nəsrəddin"in nəşrinə qədər hazırlıq keçdi.Mirzə Cəlil gələcək dostlarını da "Şərqi-rus"da tapdı. Ömər Faiq, FirudinKöçərli, Üzeyir Hacıbəyovla təmas qurdu, dostluq etdi. "Şərqi-rus"un çapını dərhalalqışlayıb, şeir həsr edən M.Ə.Sabirlə qiyabi tanış oldu. M.Cəlilin "Şərqi-rus"avaxtında gəldi, qəzet hələ nəşrə başlamadığı vaxtda rus və Azərbaycan dillərinibilən mütərcimə ehtiyac olduğu barədə elan vermişdi. O, qəzetdə dərc olunanmətbuat xülasəsini, teleqramları ruscadan ana dilinə tərcümə edirdi. Həmçinin56