Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

olmadığını üstüörtülü şəkildə çarizmin yeritdiyi siyasətlə bağlayan "Əkinçi"lərsəbəblərdən biri kimi köhnə qaydaların dəyişdirilməsində də görürdü. Zərdabi vəməsləkdaşlarının qəzet səhifələrində dərc etdirdikləri yazıların bir qismi dinifanatizm və mövhumata həsr olunmuşdu. Məişətdəki yeniliyə qarşı çıxanlara sərtcavab verən Zərdabi yazırdı: "Çəkmə geyməkdə bir günah yoxdur və hər kəs fikireyləsə görər ki, çəkmə geyməklə insan müsəlmanlıqdan çıxmaz. Amma bir şəxs...başmaq yerinə çəkmə geyəndə şüəralar onu həcv edir, mollalar ona mənbərdənlənət oxuyur, əvamünnas salam verməyir, xülasə hamımız birləşib onu kafir hesabedib, o qədər incidirik ki, biçarə naəlac qalıb öz millətini atıb gedib xaricilərlə ünstutur ki, onun övladı onların içində böyüyüb onların tərəqqisinə daxil olur. Əlbəttə,belədə nə qədər səy edək ki, buğda bitsin, olmaz"."Əkinçi" islamda mövhumatı və dini fanatizmi qəbul etmir, dini ayinlərihəyata keçirərkən Quranda nəzərdə tutulan qaydalardan kənara çıxmaları zərərlihal hesab edirdi. Aşura günü baş yarmanın əleyhinə müzakirə açan "Əkinçi" buhalın islam qayda-qanunları ilə bir araya sığmadığını göstərirdi. QəzetdəH.Zərdabinin, Əhsənül-Qəvaidin, Ə.Gorani, Heydəri və başqalarının bu mövzudakəskin çıxış etmələrini qəbul etməyənlər də etirazlarını, mövqelərini qəzetəünvanlayırdılar. Qarabağdan Həsən Qara Hadı, Qubadan Hadimül-Qəvaid, kapitanSultanov, "Əkinçi"nin dini fanatizmin əleyhinə apardığı bu müzakirələri qəbuletmir, öz mövqelərini kəskin şəkildə bildirir, hətta təhqir yolu tuturdular.Seyid Əzim Şirvani Hadının təhqiramiz həcvinə cavab olaraq yazmışdı:Xaçpərəstlər hamısı açdı gözün düĢdü qabaq,Dalda qaldıq tökülüb cəhl ilə biz, ay sarsaq.Bəs nə vəqti bizə qismət olacaq göz açmaqƏqlə gəl, Tanrıya bax, qəsdi bu qəflət Hadı.Müzakirələrdə tərəflərin söz demək hüququnu peşə prinsipi kimi qəbuledən Zərdabi, hətta bu fikirlərdə etik ölçülərin gözlənilməsinə də tolerantyanaşmış, Qara Hadının həcvini redaksiya qeydi ilə "Əkinçi"də dərc etmişdi:"Cənab Hadı Qarabağinin həcvini tamam çap eləməyə izn olmadı... Fikrim budurki, qədim Zərdab kəndində Qarabağın sərhəddində bir daş qoydurub, onun üstəzikr olan həcvi tamam qaldırım ki, gələcəkdə bizim övladlar o yadigarə baxıbbilsinlər ki, mən bu zəhmət ilə milləti islami qəflətdən ayıltmaq istəyən vəqtdənecə nadanlara rast gəlmişəm"."Əkinçi" dövrün azərbaycanlısının təsəvvürlərinin genişlənməsinə, qonşuölkələrdə və cəmi dünyada baş verən mütərəqqi ideyalar barədə onlarınməlumatlanmasına, mədəni intibaha qədəm qoymalarına böyük kömək etmişdi.19