Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

məzlum, əhvalımız pozğun! Günü-gündən tənəzzül edib, günü-gündən puç və zayolmaqdayız! Əlan işimiz, sənətimiz oğurluq, quldurluq, bir-birimizin canına,malına, irzi-namusuna qəsd etmək imiş! Ey kaş nə biz olaydıq, nə böylə irs".Şimdi üzümü cavan məktəb uşaqlarına tutub da diyoram:"İştə Həsən bəyin bu bihörmət, bihiss, natəvan qalmış bədəni sizə ibrətolsun! Dünyadan cümləmiz böyləcə gedəcəyiz! Heç bir şeyi aparmayacayız!Bizdən qalan fəqət o insanlıq, o öz millətimiz, öz taifəmizə və ümuminsaniyyətəqulluq və xidmət qalacaq ki, əlan Həsən bəyin ruhunu bir qədər əziz və möhtərəmediyor.Həsən bəyi özünüzə nümunə edin və ələddəvam o ustadı-bihəmtanınruhuna rəhmət oxuyun."ĠrĢad" qəzeti, № - 122, 2 dekabr 1907-ci ilZaqafqaziya müsəlmanlarınınecə adlandırmalıYaxın zamanlara qədər Zaqafqaziya islam əhlini rus dilində müsəlmanadlandırırdılar. Bu anlayış altında təkcə islam dininə sitayiş edənləri yox,ümumiyyətlə türk dilində danışan Rusiya Zaqafqaziyasının əhalisini nəzərdətuturdular. Dinlərinə görə ruslar tərəfindən xalqın belə adlandırılmasımüsəlmanların özlərindən qaynaqlanır. Çünki onlar indiyə qədər milli dil və dinanlayışlarını itirib, öz xalqlarını və öz dillərini müsəlman adlandırırlar.Hansı xalqa məxsusdurlar və hansı dildə danışırlar - sualına Zaqafqaziyamüsəlmanı başqa cavab vermir, yalnız deyir ki, o, müsəlmandır və müsəlmancadanışır. Erməni-katoliklər də öz xalqlarını və dillərini katolik adlandırırlar.Son vaxtlar Zaqafqaziya müsəlmanlarına onların dinlərinə görə yox,xalqlarına görə ad verməyə çalışaraq, Zaqafqaziya islam əhlini Qafqazda rusdilində tatar adlandırmağa başlamışdılar. Amma bu yeniliyi heç cür uğurlu hesabetmək olmaz.Zaqafqaziya məhəmmədilərinin danışdığı dil tatar dili deyil, türk dilidirki, o da öz növbəsində əsas dialektlərə ayrılır: osmanlı, səlcuq və azərbaycanlıtürkcələri.Zaqafqaziya müsəlmanlarının tatar adlandırılması təcrübəsinin yerinədüşmədiyi Bakıda da hiss olunur. Burada daxili quberniyaların tatarları ilə dahayaxşı tanış olan ruslar başqalarından tez hiss edirlər ki, Zaqafqaziya türkü ilə daxiliquberniyadan olan tatar arasında nə qədər böyük fərq var: dilində, görkəmində,qanunlarında, adətlərində. Buradan da o irəli gəlir ki, Bakıda da Zaqafqaziya islam141