Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

* * *Qısa zaman kəsiyində Azərbaycan tarixində çox böyük ictimai-siyasihadisələr baş verdi, Bakı Xalq Komissarları Soveti, həmçinin Zaqafqaziya Seymiyaradıldı və çox keçmədi ki, beynəlxalq aləmdə baş verən proseslər, Rusiya,Almaniya, Türkiyə ilə İngiltərə arasındakı gərgin hərbi-siyasi münasibətlər və bumünasibətlərin Zaqafqaziya uğrunda mənfəət savaşlarına təsiri ilə Seymparçalandı. Gürcüstanın ardınca öz müstəqilliyini elan edən Azərbaycan XalqCümhuriyyəti Milli Şurası 1918-ci il may ayının 28-də İstiqlal Bəyannaməsiniimzaladı. Cümhuriyyətin qarşısında həlli müşkülə çevrliən problemlər vardı ki,onlardan ən önəmlisi dövlətin paytaxtı Bakı şəhərinin bolşevik-daşnak hərbibirləşmələrinin nəzarətində olması idi. Bir tərəfdən S.Şaumyanın başçılıq etdiyiBakı Xalq Komissarları Sovetinin "Qızıl Qvardiyası" yaranmış şəraitdən istifadəedərək Bakı, Quba, Şamaxı, Salyan, Kürdəmir kimi şəhər və qəsəbələri dağıdıbviran qoyaraq Gəncəyə doğru hərəkət edir, digər tərəfdən isə Zəngəzuru işğal edibQarabağa hücum edən Andranik də Gəncəyə hücuma hazırlaşırdı. Bununla bağlıM.Ə.Rəsulzadə yazırdı: "Bu müşkül vəziyyətdən milləti qurtaracaq yeganə çarəvardı - Türkiyə. Ümidlər oraya dikilmişdi".Regionda baş verən gərgin ictimai-siyasi, hərbi vəziyyətin məntiqinəticəsi kimi gürcülərin almanlarla ittifaqından sonra Osmanlı dövləti iləAzərbaycan hökuməti arasında 4 iyun 1918-ci il tarixində "Dostluq vəƏməkdaşlıq" haqqında müqavilə imzalandı. Bu müqaviləyə görə, Azərbaycanölkədə asayiş və təhlükəsizliyin təmin olunması, dövlətə qarşı olan təhlükələrinaradan qaldırılması üçün Türkiyədən ordu yardımı və silah köməyi ala biləcəkdi.Beləliklə, Azərbaycan və Türkiyənin milli hərbi qüvvələrinin, çoxsaylıkönüllülərinin qatıldığı Qafqaz İslam Ordusu formalaşdırıldı və istiqlal savaşınabaşlanıldı.Qafqaz İslam Ordusu komandanı Nuru Paşanın siyasi müşaviri kimiTürkiyədən Azərbaycana gələn Əhməd bəy Ağaoğlu Gəncədə "Türk yurdu"qəzetini nəşr etdi. Çox təəssüf ki, Azərbaycan uğrunda gedən hərbi savaş və mətbəimkansızlığı ucbatından qəzetin cəmi üç sayı işıq üzü gördü. Tiflisdən Gəncəyəköçən milli Azərbaycan hökuməti Azərbaycanın bütövlüyü savaşında mətbuimkanların yoxluğunu hiss etdi və bir sıra tədbirlər görməyə başladı.Mətbə işinin təşkilini əsas vəzifə kimi diqqətə alan milli hökumət və ordukomandanlığı Tiflisdə vaxtilə fəaliyyət göstərmiş, anadilli qəzetləri nəşr edən birsıra mətbələrin Gəncəyə gətirilib quraşdırılması qərarına gəldilər. Mərkəzi DövlətTarix Arxivinin 894-cü fondunda saxlanılan milli hökumət qərarlarından bəlli olurki, Tiflisdə Kamal əfəndiyə məxsus olan mətbəənin qiymətləndirilməsi və vəsaitsahibinə ödənildikdən sonra Gəncəyə gətirilməsi barədə qərar qəbul olundu.120