Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

"Fyuzat" adı təsadüfi verilmiyor, bu nam həyatdan təbii olaraq təvəllüd ediyor..."Fyuzat" ləfzon "feyz"in cəmil-cəmi olub rifah və bərəkətə, bolluğa, maddi vəmənəvi nemətlərin bolluğuna, tərəqqiyyat və kəmalatın şəniəyyi-təcəllisinə dəlalətedərsə də, fəqət əsl məfhumu səadət və ələlxüsus səadəti-mənəviyyədir, həqiqizövq və səfalərdən ibarət bir səadəti-mənəviyyədir. Həyat isə mənayi batinisilədaimi bir meyli-səadət, bir meyli-fyuzatdır"."İcmal" məqaləsində Əli bəy Hüseynzadə öz ömrünü başa vurub yerini"Fyuzat"a vermiş "Həyat" qəzetini xatırlayır və "Həyat"ın "yoxluğundan keçən" ikiaya qədər bir vaxtda baş verən ictimai-siyasi hadisələri diqqətə gətirirdi. Avropada,İranda, Osmanlı dövlətində və Qafqazdakı siyasi vəziyyətə toxunan müəllifyazırdı: "İnqilabçılar qüvvətlərini, hökumət isə niyyətlərini gizlətməyə qeyrətediyorlar... Gizli, fəqət şiddətli bir mübarizənin əlami meydanıdır". İlk sayındanetibarən dərc etdirdiyi məqalələrdən göründüyü kimi "Fyuzat" yalnız ədəbi orqankimi nəşr olunmamış, dünyada baş verən proseslərə siyasi münasibət bildirmişdi.Dərginin ətrafında dövrün görkəmli ədəbiyyat xadimləri, publisistlərtoplaşmışdı. Məmməd Hadi, Hüseyn Cavid, Axund Yusif Ziya Talıbzadə, AbdullaŞaiq, M.Ə.Rəsulzadə, Abdulla Sur, Əhməd Kamal, Əhməd Raiq, Abbas Səhhət,Tofiq Fikrət kimi qələm sahibləri nəşrin əhəmiyyətini artırır, ədəbiyyata həvəsyaradırdı. Bəzi tədqiqatçılar, ədəbiyyatşünaslar 1905-1910-cu illər arasındaAzərbaycan ədəbiyyatı barəsindəki fikirlərini cəmləşdirərək bu dövrü "Əli bəy və"Fyuzat" dövrü adlandırırlar.Jurnalist yaradıcı heyətinə daxil olan Abdulla Şaiq "Fyuzat"ı "islamaləmində görünməmiş ən möhtəşəm mətbuat orqanı" kimi dəyərləndirirdi.İlk dəfə Qafqazda yaşayan türklərin istiqlal bəyannaməsi məcmuənin 7-cisayında elan olunmuşdur: "Biz qafqazlıyız - Qafqaz əhlinin öz ümumi idarəsinəözü baxa bilmək üçün lazım gələn muxtariyyət tələb edirik". Əlbət ki, bu,Azərbaycanın istiqlalına gedən yolun başlanğıcını müəyyənləşdirən tezis idi. Ədəbiməcmuə olmaqdan daha çox "Fyuzat" türk xalqlarının həmrəyliyini, milliideologiya ətrafında birliyini, siyasi hüquqlarını müdafiə edən mətbu orqan idi.Ona görə də ilk sayını müxtəlif coğrafiyada yaşayan türklər sevinclə qarşılayır,arzu və istəklərini redaksiyaya göndərirdilər. Məsələn, Tatarıstandan Həsən SəbriAyvazov yazırdı: "Qafqas qitəyi-mübarəkəsi heç mücahidsiz qalırmı? Cahanın onqaranlıq, aləmi-bəşəriyyətin ən vəhşi zamanlarında belə Qafqas əqtari-ərzə nursaçıyordu. Millətimin bugünkü gündə bəlkə yüz dərəcədə cahil bulunan birzamanında Rusiya müsəlmanları arasında mətbəəyi-islamiyyə ilk Qafqasdaaçılmışdı. "Əkinçi"lər, “Kəşkül”çülər Qafqas övladları, Qafqas qəhrəmanlarıdır"."Fyuzat"ın 7-ci sayında dərc olunan başqa bir məqalədə isə Türkiyədənyazırdılar: "Fyuzat" meydani-intişara qopuldu. Bizə bu lazım idi. "Fyuzat"77