Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

ediyorsunuz. Ortaya gah Hötenin "Faustu"nu, gah Şeksprin " Yuli Sezar"ını, gahnə bilim hanki avropalının hanki əsərini çıxarıyorsunuz? Avropalaşalım,firəngləşəlim diyorsunuz? Lakin ey qare! Müraciətdən müraciətə fərq vardır. Bizavropalıların ədəbiyyatına, sənayelərinə, ülum və maariflərinə kəşfiyyat vəixtiraatlarına müraciət etmək istiyoruz, özlərinə deyil. Biz istiyoruz ki, islamölkəsinə onların beyinləri, dimağları girsin, boğazları, mədələri girməsin. Bizistiyoruz ki, ölkəmiz onların beyinlərini həzm etsin"."Fyuzat" türk xalqları arasında dil, din birliyini təşkil etməklə, Avropanınelmi yeniliklərini həzm etməklə tərəqqiyə, milli yüksəlişə nail olmağın salnaməsiniyaratdı. Bütün təhdid, təzyiqlərə baxmadan “Fyuzat”çılıq ideyasını cəmiyyətəsirayət etdi.* * *Mətbuat və ədəbiyyat tariximizin araşdırıcısı, MEA-nın müxbir üzvü,professor Əziz Mirəhmədov XX əsrin əvvəllərində yaranan ictimai, siyasi vəmədəni hərəkatı öyrənmək zərurətini lakonik şəkildə belə ifadə edir: "XX əsrədəbiyyatını nəinki "Molla Nəsrəddin"siz, habelə “Fyuzat”sız təsəvvür etməkçətindir". Tariximizin sovet dönəmində "Həyat", "İrşad" kimi mətbu orqanları"Mürtəce burjua qəzetləri" kimi ətraflı araşdırmalardan, tədqiqatlardan kənardasaxlamaqla yanaşı, Azərbaycan milli jurnalistikasına yeni ənənələr gətirmiş "MollaNəsrəddin" jurnalı ilə müqayisə etmişlər. Əslində “Fyuzat”çılarla "MollaNəsrəddin"çilər arasında ideya baxımından fərqliliklər olsa da, oxşarlıqlar da yoxdeyildi. Azərbaycan xalqının maarifə, tərəqqi yoluna və çar rejiminin iztirablarınaqarşı mübarizəyə çağırışında fərqliliklər yoxdur. Sadəcə, Cəlil Məmmədquluzadəinqilabçı-demokratizmin, Ə.Hüseynzadə isə təkamül yolu ilə inkişafın,dəyişikliklərin tərəfdarı idi. "Molla Nəsrəddin" realistlərin məfkurə, sənətdünyasının təşəkkülündə hansı işləri görmüşsə də, "Fyuzat" Azərbaycanədəbiyyatında, bədii-estetik fikrində romantizmin əsasını qoymuş, M.Hadi,H.Cavid, A.Şaiq, A.Səhhət kimi qüdrətli ədiblərin yetişməsində əvəzsiz xidmətetmişdir."Fyuzat" məcmuəsi XX əsrin 30-cu illərinədək Cəlil Məmmədquluzadə,M.Hadi, A.Şaiq, M.S.Ordubadi kimi böyük ədiblər tərəfindən yüksəkqiymətləndirilmişdi. Lakin 1930-cu illərdən 1990-cı illərədək mətbuat və ədəbiyyattariximizə həsr olunan elmi tədqiqatlarda, publisistik yazılarda "mürtəce mətbuorqan" kimi təqdim olunmuşdur. 1990-cı illərdən sonra professor Şamil Vəliyev,filologiya elmləri namizədi Ofelya Bayramlı, Rasim Kazımoğlu və başqaları"Fyuzat" irsinə baş vurmuş, elmi monoqrafiyalar, tədqiqat əsərləri çap etmişlər.O.Bayramlı tərəfindən “Fyuzat”ın çap olunduğu 32 sayı ərəb qrafikasındantransleterasiya edilib 492 səhifə həcmində nəşr olunmuşdur.81