yola gedirdim. Elə ki dava başlandı, özləri rus olmayan, amma rus dövlətinə ixlasgöstərmək istəyənlər, əz an cümlə bu yoğun hər bir cəhətdə artıq diqqət edib qəzetəçıxarmağı düşvar elədilər."Əkinçi"yə ixtiyar vermişdilər ki, siyasi xəbərləri qeyri-qəzetlərdən çapeləsin. Amma onların birisini də çap etməyə qoymadılar və bir tərəfdən dəmüştərilərimiz dava xəbəri istəyirlərdi. Senzordan təvəqqə elədim ki, özü qeyriqəzetlərinsiyasi xəbərlərindən göstərsin ki, hansıları çap etmək mümkündür. Onada razı olmayıb, izin verdi ki, dövlət tərəfdən hər gündə gələn telləri çap edim.Əlbəttə, həftədə bir dəfə çıxan qəzetədə bir həftənin müddətində gələn tellərinhamısını çap ctmək mümkün deyil idi. Çünki hər gündə 2-3 yüz sətrə qədər telgəlirdi və onlardan seçib lazım olan qədərini də basdırmağa qoymadılar. Xülasə,siyasi xəbərləri basmaq mümkün olmadı və müştərilər məndən çox narazı oldular.Müsəlmanların düşmənləri ki, Staroselskinin vəqtində bir iş görəbilmirdilər, hər tərəfdən "Əkinçi"nin üstə tökülüb onun bağlanmağına səy etdilər.Jandarma polkovnikinə hər gündə məndən və "Əkinçi"dən adsız donoslargöndərdilər. Jandarma tərəfindən mənim üstümə qarovulçular qoyuldu. Onlarınbirisi mənim rus qulluqçumun qardaşı adma gecələr mənzilimin içində yatırdı.Birisi də küçə qapısında durub mən hər tərəfə gedəndə məni aparıb-gətirirdi. Ovəqtdə mən hər gecə 1-2 saat kluba gedib bilyard oynuyurdum və jandarmapolkovniki də bəzi vəqtdə mənim ilə oynuyurdu. Onunla belə həftədə bir neçə dəfəo polkovnik məni aparıb, məndən cavab istəyirdi ki, doğrudurmu, filan günü axşamfilankəslərin yanına gedib, filan sözü demisən. Mən ona cavab verirdim ki, filansaatda sənin ilə bilyard oynuyurdum. Deyirdi ki, mən özüm də yaxşı bilirəm,amma neyləyim, "zakon" belədir, gərək xəbər alım.Belə donosları bircə jandarmaya versəydilər, yenə dərd yarı idi, ammaonları vəzirlərə, sərdara və qeyrilərə də göndərirdilər ki, onların cavablarınıyazmaqdan biçarə jandarma yorulmuşdu. Amma bununla belə mən qəzetənivəqtlərində çıxarırdım.Elə ki Dağıstanda şuluqluq başlandı, "Əkinçi"nin günü dəxi artıq qərəoldu: bir gün Nəcəf bəy Vəzirovun məqaləsi ki, Moskvadan göndərmişdi,vermişdim düzməyə. Məqalədə bir dərviş bazarda dükanların qabağında qəsidələroxuyub onları elm, təhsil etməyə çağırırdı. Senzor qol çəkib çap olmağa izinvermişdi. Qəzetə çap olub paylanandan sonra qubernatorun hökmünə görə onömrəni bağlayıb məni istədilər. Gedib gördüm ki, mənim Minasovum oradadır.Qubernator buyurdu ki, Minasov deyir ki, dərvişin sözlərinin qeyri-mənası var.Ona görə nömrəni bağlayıb sənə hökm edirəm ki, bir qeyri-nömrə çap edəsən.Cavab verdim ki, qeyri-nömrə çıxarda bilmərəm. Mən gedəndən sonra qubernatorözü bir nömrə çıxardıb paylatdı. Çünki nömrə mənim adımdan çıxmışdı, məntəvəqqe elədim ki, dəxi mənim adımdan qəzetə çıxarmasınlar.138
Bu tövr mən istəyirdim qəzetəni vəqtilə bağlayıb dava qurtarandan sonraçıxardım. Amma müsəlmanların düşmənləri əl çəkmədilər. Bir gün gimnaziyanındirektoru mənə məlum elədi ki, sərdarın hökmünə görə, gərək mən Yekaterinodarşəhərinə gedəm. Ona görə mən ərizə verib qulluqdan çıxdım. Çünki mən Bakıdançıxıb müsəlman işlərindən kənar olmağı özüm üçün ölüm hesab edirdim.Dava qurtardı, amma mənim Bakıda qalmağım müşkül oldu. Padşahlıqqulluğuna məni götürmədilər və bakılılardan heç kəs məni qulluğa götürmədi. 1-2yerə cəmiyyət qulluğuna girmək istədim, amma məni seçkidən qaraladılar vəqaralayanlar da Bakı müsəlmanları oldu ki, oraya xaricilərdən intixab etdilər.Belədə mən nə ki "Əkinçi"ni dəxi çıxarda bilmədim, hətta Bakıda da qala bilməyiböz kəndimizə köçüb getdim.H.ZƏRDABĠNĠN DƏFN MƏRASĠMĠNDƏƏHMƏD BƏY AĞAYEVĠN NĠTQĠCəmaət! Biz buraya cəm olmuşuq məşhur və məruf Həsən bəy Məlikovuncənazəsini təşyi etməyə.Baxınız! Göz qabağında nə görürsünüz? Beş gün bundan əqdəm fail,muxtar, hərəkət, hiss, fel sahibi olan bir zatın şimdi bir cansız, hərəkətsiz, heç birişə, heç bir şeyə qabil olmayan bədəni duruyor. Nə oldu, nə ittifaq düşdü? Bubədənə dirilik verən, bu bədəni hərəkətə, hissə, felə qabil edən ruh dediyimiz şeyondan ayrıldı! Pəs insanın insanlığı, insanın diriliyi, insanın varlığı ibarətdir onunruhundan. Lakin ruh özü nədir? Bu məsələləri nə əqil, nə elm və nə fənn həlledəməyib. Hətta lisani-Allah olan Qurani-Şərifimizdə bu məsələ barəsindəbuyrulub: "Əgər səndən sual olunsa ki, ruh nə şeydir, cavab ver ki, bu, bir əmrdirAllah yanında".Fəqət əgər ki, ruh özü bizə məlum deyilsə, onun məzhəri, vücudi-zahirisi,səmərələri bizə məlumdur. Günün olduğu günün şüasından aşkar olduğu kimi,ruhun da varlığı onun səmərələrindən aşikardır. Bu səmərələr hansılardır? Hamaninsanı haləti-heyvaniyyətdən xilas edib də insanlıq halətinə yetişdirməkdən, yənielm və fənn, tərəqqi və təaliyə, həmcinsi olan millətə və ümuminsaniyyətə xidmətetməkdən. Odur ki, yenə lisani-Allah olan Quranımız bu günə ruhi təbiiyyə malikolanlara əsl insan adı qoyub, qalanlarını kələnam, yəni dördayaqlı adlandırıb.İşdə bu nöqteyi-nəzərdə Həsən bəy mərhumun tərcümeyi-halına, ömür vəgüzəratına nəzər edəlim, baxalım, nə dərəcədə o mərhumun ruhu ruhi-əvalimiinsaniyyəti seyr etmiş və özündən sonra nə əsərlər qoymuş.Tam 50 il bundan əqdəm, yəni o vaxtlar ki, Qafqaz dairəsində elm və fənnnə olduğuna etina belə olunmuyordu, Həsən bəy mərhum, Moskva şəhərinə gediborada Darülfünunda təhsil etməyə bəzl hümmət etmiş, sonra Darülfünunun139
- Page 1 and 2:
AKĠF AġIRLIAZƏRBAYCANMƏTBUATI T
- Page 3 and 4:
Klassiklərimiz mətbuatı insanlar
- Page 5 and 6:
ehtiyac duydu və Tiflisdə rus dil
- Page 7 and 8:
müstəmləkəçilik məqsədləri
- Page 9 and 10:
Cümhuriyyətinin qurulmasının f
- Page 11 and 12:
Cümhuriyyət dövrü mətbuatını
- Page 13 and 14:
möhkəmlətməkdən ibarət idi.
- Page 15 and 16:
evlənsə, xalq həm özündən, h
- Page 17 and 18:
edən bu mətbu nəşrin adının "
- Page 19 and 20:
olmadığını üstüörtülü şə
- Page 21 and 22:
alqışlayan, ona xeyir-dua verib,
- Page 23 and 24:
tapmıram. Özümünkünü yazıram
- Page 25 and 26:
tərəqqiyə mane olması, ədəbiy
- Page 27 and 28:
1907-ci ildə H.Zərdabinin dəfn m
- Page 29 and 30:
1879-cu il yanvar ayının 14-də "
- Page 31 and 32:
daşıyan məqalələrdən çox idi
- Page 33 and 34:
etməyə çalışan Y.Akçuralı ya
- Page 35 and 36:
Cəlalın jurnalın ilk nömrəsin
- Page 37 and 38:
siması kimi təqdim edir, onun və
- Page 39 and 40:
Baxçasarayda İsmayıl bəy Qaspra
- Page 41 and 42:
Yeni mətbuat yaratmaq istəyi K.Ü
- Page 43 and 44:
Azərbaycan və rus dillərində ç
- Page 45 and 46:
edaktoru Viktor Vasilyeviç Kuzmini
- Page 48 and 49:
yaşadığı zamanda və ölümünd
- Page 50 and 51:
aşladı. "Prizıv" gündəlik axş
- Page 52 and 53:
aşlayaraq fabrik və zavodlarda ü
- Page 54 and 55:
əməkdaşlarının istək, arzular
- Page 56 and 57:
M.Şahtaxtlının Əlimərdan bəy
- Page 58 and 59:
M.Şahtaxtlı uzun müddət islamı
- Page 60 and 61:
gətirirlər. Onlar mətbəənin 7
- Page 62 and 63:
üçün" çarizmə və ruslara qar
- Page 64 and 65:
görə isə Əli bəy Hüseynzadə
- Page 66 and 67:
fikrini əsaslandıraraq yazırdı:
- Page 68 and 69:
türklərinə atılan bu böhtanı
- Page 70 and 71:
nurlandırmaqdan başqa, otağın d
- Page 72 and 73:
mübtəla olanların danoslarına b
- Page 74 and 75:
(uçreditelniye sobranie), yəni t
- Page 76 and 77:
uznamələr dəxi yetişmiyor". Qə
- Page 78 and 79:
mənbəyi-feyz və kəmalatdır.
- Page 80 and 81:
olmaq üçün su bir lərəfə axma
- Page 82 and 83:
"Molla Nəsrəddin" jurnalıŞərq
- Page 84 and 85:
axışdan ələ alır, ətalət yü
- Page 86 and 87:
Cəlil Məmmədquluzadənin təklif
- Page 88 and 89: Bakıya gəldikdən sonra isə M.C
- Page 90 and 91: Sabirin "Mola Nəsrəddin"də ilk
- Page 92 and 93: Azərbaycan ədəbiyyatının görk
- Page 94 and 95: Məşhur karikatura və illüstrasi
- Page 96 and 97: "Azərbaycan"ın bütün saylarınd
- Page 98 and 99: qardaşları"nın mətbəəsində k
- Page 100 and 101: sonlarında işıq üzü gördü. J
- Page 102 and 103: ildə Özünün növbəti kitabı o
- Page 104 and 105: İlk sayda jurnalın üz qabığın
- Page 106 and 107: illərindən başlayaraq Haşım b
- Page 108 and 109: "Səda"nın məsləyinə gəlincə
- Page 110 and 111: Mətbəənin çap etdiyi tərcümə
- Page 112 and 113: vətənə məhəbbət, islam əxlaq
- Page 114 and 115: "Açıq soz"ün 18 yanvar 1918-ci i
- Page 116 and 117: 1914-cü ildə Haşım bəy Vəziro
- Page 118 and 119: məqalələr çap olunur, bu istəy
- Page 120 and 121: * * *Qısa zaman kəsiyində Azərb
- Page 122 and 123: Qəzetin Gəncədə çıxan sonuncu
- Page 124 and 125: mühacirətdə keçirir. O, İstanb
- Page 126 and 127: Cümhuriyyət dövri milli mətbuat
- Page 128 and 129: Bu müxtəlifdilli çeşidli mətbu
- Page 130 and 131: əzilirdin. Küçədən keçəndə
- Page 132 and 133: İkinci bənddə "ancaq məhkəmə
- Page 134 and 135: NəticəÇağdaş Azərbaycan mətb
- Page 136 and 137: Belədə qəzetə çıxarmaqdan sav
- Page 140 and 141: ülumiri-yaziyyə şöbəsini qurta
- Page 142 and 143: əhlini fars adlandırma yerinə d
- Page 144 and 145: Hürriyyət” sərlövhəli bir b
- Page 146 and 147: arəsindəki şəkilləri əldə d
- Page 148 and 149: "Novoye vremya"nın və sair bu kim
- Page 150 and 151: Amma şükür olsun, Aslan bəy and
- Page 152 and 153: Məsələn, Şeyxülislamovun bu s
- Page 154 and 155: Ümumazərbaycan demokratiyasına m
- Page 156 and 157: Məclisin açılmaq saatı yaxınla
- Page 158 and 159: gərək mətbuat tarixini oxuyub ar
- Page 160 and 161: Amma mədəniyyət yüksəldikcə m
- Page 162 and 163: adlanır, yəni onların alıcılar
- Page 164 and 165: xidmət edən mətbuat həyata keç
- Page 166 and 167: Bu cür qeyri-qanuni əməllər ü
- Page 168 and 169: edilmiş hüquqdan çıxmamağa mə
- Page 170 and 171: 31. Hüseynov Şirməmməd. Mətbu
- Page 172: «Elm və Təhsil» nəĢriyyatın