Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

Baxçasarayda İsmayıl bəy Qaspralı tərəfindən nəşr olunan "Tərcüman"qəzeti elə ilk saylarında Rusiya müsəlmanları arasında qəzet-jurnal nəşri ilə məşğulolan şəxslərin adlarını ehtiramla xatırlamış, ilk səhifədə "Rusiyada mətbuatiislamiyyə"ilə bağlı məqalə dərc etmiş, "Tərcüman" qəzetinədək Azərbaycandanəşr olunmuş "Əkinçi", "Ziya", ("Ziyayi-Qafqaziyyə"), "Kəşkül" kimi mətbuatorqanlarının adını çəkmişdi."Kəşkül"ün dövrün bir sıra mütərəqqi ziyalılarla əlaqəsi olduğu kimi, QoriMüəllimlər Seminariyasında təhsil alan Nəriman Nərimanov ilə də əlaqəsi vardı.Qəzetin 1890-cı il tarixli 109-cu sayında Qori Müəllimlər Seminariyasını bitirənazərbaycanlıların, o cümlədən Nərimanovun adını çəkib yazırdı: "Bunlar dəxi ogünlər mətbəəmizə dəxi gəlib irəlidə vətən və əhnayi-vətənə xidmət edəcəklərinivəd vermişlər".* * *Cəlal Ünsizadə qardaşı ilə birlikdə təkcə qəzet deyil, kitab nəşr etməküçün birgə mətbəə açmaq, senzorun razılıq verdiyi kitabların çapı ilə məşğul olmaqistəyini 1889-cu ildə reallaşdıra bildi. Rəsmi sənədlərdən bəlli olur ki, mətbəəaçmaq üçün Ünsizadə qardaşları xeyli müddət çalışmış, nəhayət ki, Tiflis polisidarəsinin mətbəəsini satın almışlar. C.Ünsizadə mətbəəsini qəzetin adı ilə"Kəşkül" mətbəəsi və ya "Mətbeyi-cərideyi Kəşkül" adlandırmışdır.Qəzet "Rəfi-maniə" başlıqlı məqaləsində "Kəşkül" mətbəəsinin qarşısındaduran mühüm işləri sadalayaraq yazırdı: "Burada (Tiflisdə - red.) bir islammətbəəsi ehdas elədiyimizdən məqsudumuz sadəcə, qəzet təb və nəşr eləməkdədeyildir. Millətdaşlarımız qəzetə və ovraqi-həvadisdən ziyadə maarifə xidmət edəntəlim kitab və risalənin möhtac olduqları üçün bu yolda dəxi səy və əməyimizidüruğ tutmayacağıq".“Kəşkül”ün çap etdiyi kitabları məzmununa, ideya istiqamətlərinə görə ikiqrupa bölmək olar: bədii, elmi, təhsil mahiyyəti daşıyan kitablar və dini əsərlər.Mətbəədə Azərbaycan məktəbləri üçün dərsliklər, ədəbi-bədii əsərlər,təqvimlər müntəzəm surətdə nəşr olunurdu. Füzulinin "Leyli və Məcnun", Əsgərbəy Adıgözəlovun (Goraninin) "Qocalıqda yorğalıq", M.Y.Lermontovun "Havagəmisi", A.Çernyayevski və S.Vəlibəyovun "Vətən dili", "Kəlilə və Dimnə"kitabları "Kəşkül" mətbəəsinin çap etdirdiyi nəşrlər sırasındadır.Bu kitablarla yanaşı, "Kəşkül"də Zaqafqaziya Şeyxülislamı ƏbdüssəlamAxundzadənin "Ümtədül əhkam", "Tarixi müqəddəsi ənbiya" kimi dini görüşləritəbliğ edən kitablar da çap edilmişdir.Azərbaycanın mətbəəçilik işinin inkişafında "Kəşkül"ün məxsusi roluvardır.39