Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

Məmmədquluzadə Azərbaycan övladlarının birləşib, Vətəni "yad millətlərinsüdünü əmmiş", millətin "ruhundan xəbərsiz" kəslərin xəyanətindən qorumağa,Vahid Azərbaycan ideyasının daşıyıcısı olmağa səsləyirdi: "Ax, gözəl Azərbaycanvətənim! Harda qalmısan? Ay torpaq çörəyi yeyən təbrizli qardaşım, ay keçə papaqmeşkinli, sərablı, goruslu və moruslu qardaşlarım... Gəlin, biz də bir dəfə oturaq vəkeçə papaqlarımızı ortalığa qoyub bir fikirləşək, hardadır bizim Vətənimiz?""Cümhuriyyət" adlı məqaləsində çarizmin süqutunun obyektiv tarixiproses olduğunu yazan C.Məmmədquluzadə xalq hakimiyyəti və demokratikrespublika qurulmasının vacibliyini irəli sürürdü: "Padşahlıq taxtından yıxılanNikolayın zalım və xain idarəsi dağılandan sonra Rusiya məmləkətində yaşayanmillətləri, o cümlədən də biz müsəlmanları məşğul edən tək bir məsələdir: həminməsələ cümhuriyyət məsələsidir. Cümhuriyyət, yəni latınca "respublika" elə birhökumətə deyirlər ki, orada məmləkətin idarəsi camaatın öz öhdəsində vəixtiyarındadır, necə ki, məsələn, Firəngistan, İsveçrə və qeyriləri".Söz kəsərini qoruyub saxlamağa çalışan "Molla Nəsrəddin" ölkədə başverən hadisələrə ictimai-siyasi proseslərə, cəmiyyətdəki neqativ hallara münasibətbildirir, dövrün ictimai-siyasi proseslərini şərh edirdi. Ancaq bu dəfə də jurnalınnəşri çox davam etmədi. 1918-ci ilin yanvarında "Molla Nəsrəddin" fəaliyyətinidayandırdı. Cəlil Məmmədquluzadə 1918-1920-ci illərdə ömür-gün yoldaşıHəmidə xanım Cavanşirlə birlikdə Qarabağa getdi və bir müddət Kəhrizli kəndindəyaşadı. Xalq Cümhuriyyəti quruculuğu prosesində bilavasitə iştirak etməsə də, o,müstəqil dövlətçilik ideyasını dəstəkləyirdi.1920-ci ildə Cəlil Məmmədquluzadə öz ailəsi ilə köçüb CənubiAzərbaycana getdi və o, 1921-ci ildə "Molla Nəsrəddin"i Təbrizdə bərpa etdi.Təbrizdə jurnalın 8 nömrəsi işıq üzü gördü. Mətbuat tariximizin əvəzsiztədqiqatçılarından olan Qulam Məmmədli öz müsahibələrinin birində "MollaNəsrəddin"in Təbriz nəşrinə aydınlıq gətirərək yazırdı ki, C.Məmmədquluzadəailəsi ilə birlikdə Cənubi Azərbaycana köçdükdən sonra jurnalın çapını bərpaetmək istəyir. Onun "Molla Nəsrəddin"i azərbaycanca nəşr etmək istəyinə İranhökuməti icazə verməmişdi ki, gərək farsca çap olunsun. M.Cəlil isə İranhökumətinin bu tələbi qarşısında söyləmişdi: "Təbrizdə ermənilər ermənicə qəzetçıxarırlar. Siz isə Azərbaycan dilində jurnal nəşr etməyə icazə vermirsiniz. Elə isəicazə verin "Molla Nəsrəddin"i erməni dilində nəşr edim". C.Məmmədquluzadəninbu sərt münasibəti jurnalın Təbrizdə ana dilində nəşrinə səbəb oldu.Sovet hökumətinin təşəbbüsü ilə 1922-ci ilin iyununda "MollaNəsrəddin"in nəşri Bakıya köçürüldü. C.Məmmədquluzadə ilə danışıqlar aparanlaronu Təbrizdən Bakıya köçüb, jurnalın sərbəst şəkildə çapının həyata keçirilməsinəkömək göstəriləcəyinə inandırdılar.87