Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

daşıyan məqalələrdən çox idi. ("Zaqafqaziya" qəzeti. 1 yanvar 1906-cı il). SəidƏfəndi Ünsizadənin şəxsiyyəti, dünyagörüşü haqqında öz xatirələrində maraqlıfikirlər irəli sürən, milli publisistikamızın gözəl nümunələrini ortaya qoyan,istiqlalçı - yazar Ömər Faiq Nemanzadə isə fərqli yanaşma ortaya qoyur. ÖmərFaiq Səid əfəndinin ruhani olmasına baxmayaraq, liberal dünyagörüşünə sahibolduğunu yazır. "Ziya" və "Ziyayi - Qafqaziyyə" qəzetlərində İsmiSədrəddinbəyov, Möhsün Qübbən, Qumri Dərbəndi, Məşədi Məhəmməd Şirvanikimi dini motivli yazılar yazan müəlliflər ilə yanaşı, dövrün açıq fikirli ziyalılarınında məqalələrinin çap olunması Ömər Faiqin fikirlərinə haqq qazandırır. Belə ki,qəzetin əsas əməkdaşları sırasında Həsən bəy Zərdabi, Seyid Əzim Şirvani, Nəcəfbəy Vəzirov, Cəlal Ünsizadə, S.Vəlibəyov, Adolf Berje, A.O. Çernyayevski vəM.Şaxtaxtlının adları var. Dövrün mütərəqqi ziyalıları olan bu şəxslərin "Ziya"("Ziyayi-Qafqaziyyə"nin) səhifələrində elmi, publisistik məqalələri çap olunur,onların düşüncələri oxuculara çatdırılırdı. Professor Fuad Qasımzadə də "SəidÜnsizadə köhnə ruhani təhsilli ziyalı kimi əsas yazıçı qüvvəsinin də ruhanilərdəntəşkil olunduğu" fikrini qəbul etmir."Ziya" (Ziyayi-Qafqaziyyə) qəzetinin nəşri ictimaiyyətin diqqətini daimözünə cəlb etmiş, dərc olunan materiallar müzakirə və mübahisələrə səbəbolmuşdu. Qəzet yeni ərəb əlifbasının islahatı məsələsində Mirzə Fətəli Axundovunfikirlərini tənqid edirdi. Qəzetin 1883-cü ildə çıxan saylarının birində dərc olunanməqalədə deyilirdi ki, bizim məqsədimiz bəziləri kimi əlifbamızda dəyişiklikləretmək deyildir. Əksinə, biz həmin insanlara söyləmək istəyirik ki, öz fikirlərindəndaşınsınlar. Müzakirələrə səbəb olan bu cür yazılar Tiflisdə nəşr olunan rusdillimətbuat orqanlarının da diqqətini çəkmiş, mübahisə doğuracaq məqamlarla bağlıonların da reaksiyaları olmuşdur. Belə nümunələr kimi "Kavkaz" qəzetinin"Ziyayi-Qafqaziyyə"nin 1880-ci il 23 dekabr, 1881-ci il 5, 31 yanvar və 1 fevraltarixli sayı əsasında hazırladığı "XIX əsr Şamaxının görkəmli adamları" məqaləsinigöstərmək olar. "Ziya" ("Ziyayi-Qafqaziyyə"dən) onun naşiri Səid Əfəndidən vəhəmçinin Şamaxının mədəni-ədəbi həyatından bəhs olunan yazı böyük mübahisəyəsəbəb oldu. Bu məqalənin ardınca "Kavkaz" qəzetinin 1881-ci il 50-ci sayındaerməni mühərriri və ədibi A.Əmirxanyansın və Matvey Vasilyeviç imzalı birnəfərin məqalələri dərc olundu. M.Vasilyeviç "Ziyayi-Qafqaziyyə"nin başməqalələrinin məzmunu olmadığını iddia edir, çoxsaylı qüsur və nöqsanlarınıxatırladır, problemin kökündə Səid Ünsizadənin rus dilini, habelə öz ana dilinimükəmməl bilməməsi göstərilirdi. Əlbət ki, iradlar həqiqətdən uzaq idi və buyalnız qısqanclıqdan doğurdu.Azərbaycanın sovetləşməsi dönəmində mətbuat və ədəbiyyat tariximizinaraşdırıcıları ideoloji nöqteyi-nəzərdən yanaşaraq "Ziya" ("Ziyayi-Qafqaziyyə")qəzetlərinin ideya-siyasi istiqamətlərini obyektiv şəkildə təhlil etməyərək, bu31