əzilirdin. Küçədən keçəndə divar dibi yeriyib, öz ana dilində danışmağa ehtiyatedirdin. Bu altı ay sənin üçün çox zülmlər olub. Lakin oyunlar üçün çalmaq şeypurolmayıb. İndi şükür olsun "Şeypur"umuzu partlayana qədər çalmağa başlayırıq"."Şeypur" <strong>Azərbaycan</strong> dövlətinin maraqlarının əleyhinə yazılar yazanmətbu orqanlarına qarşı da satirik gülüşdən istifadə edirdi. Belə qəzetlərdən birirusca nəşr olunan "Vperyod" qəzeti idi. "Şeypur" bu barədə yazırdı: "Vperyod"əslən rus sözü olub, axır vaxt ermənilər onu çox istemal edirdilər. Bu sözün əslmənası "qabağa" deməkdir. Amma nədənsə ermənilər onu tərsinə başa düşüb"dala" deyə işlədirlər. Bizim zamanlarda da erməni daşnaklarının həmin addaBakıda bir qəzetləri çıxırdı. Müsəlmanlara müraciətlə hər gün şirin-şirin məqalələryazmaqda idi"."Şeypur"la yanaşı, həftəlik illüstrasiyalı satirik jurnal olan "Zənbur" danəşr olunurdu. 1918-ci ilin aprel-noyabr aylarında çap olunan "Zənbur"un təsisçisi"Türk Nəşriyyat Cəmiyyəti" idi. 1909-cu ildə nəşr olunan eyniadlı jurnalın vəMolla Nəsrəddin ədəbi məktəbinin davamçısı olan "Zənbur"un naşiri MirzəƏbdülxaliq Axundov, rəssamı isə Əzim Əzimzadə idi. Jurnalda Əliabbas Müznib,Əli Nəzmi, Səməd Mənsur, Hacı Qasım Səyyah kimi müəlliflər fəal iştirak edirdi.Cümhuriyyət dövrünün bolĢevik mətbuatı1918-1920-ci illərdə müstəqil <strong>Azərbaycan</strong> dövlətinə müxalifətdə olanmətbuat orqanları içərisində bolşeviklərin yaratdıqları nəşrlər say etibarilə çox idi.Bolşeviklər 1917-1920-ci illərdə <strong>Azərbaycan</strong>da 40-dan artıq mətbuat orqanı nəşretmişdilər. Bolşevik mətbuatını çox hazırlıqlı, marksizm ideologiyası iləsilahlanmış siyasi qüvvələr idarə edirdilər. Məhz bunun nəticəsində sinfi mahiyyətdaşıyan, proletariatın avanqardı olanlar geniş mətbuat şəbəkəsi yaratmışdılar.Müstəqil Sovet <strong>Azərbaycan</strong>ı ideyasını müdafiə edən Nəriman Nərimanovun,sosialist ideyalarının daşıyıcısı olan M.S.Ordubadinin, Ə.Qarayevin, SeyidcəfərPişəvərinin, Ruhulla Axundovun bu baxımdan məxsusi fəaliyyəti var.1904-cü ildən nəşr olunan "Hümmət" qəzeti 1917-1918-ci illərdəbolşevizmin əsas təbliğat tribunası idi. Bu dövrdə "Hümmət" M.S.Ordubadinin vəDadaş Bünyadzadənin redaktorluğu ilə nəşr edilirdi.Cümhuriyyət dövrü bolşevik mətbuatının on fəal nümayəndəsi ƏliheydərQarayev idi. Əvvəlcə menşevik "Hümmət" partiyasının millətçi fraksiyasınamənsub olan "Al bayraq" qəzetinin redaktoru olmuşdur. Ə.Qarayevdən öncə "Albayraq" Əhməd Cövdətin müdirliyi ilə nəşr olunmuş, 1919-cu ildə Tiflisdə nəşridayandırılıb, Bakıya köçürülmüşdür. Bu leqal bolşevik qəzetinin Bakıda yeganəsayı 1920-ci il martın 31-də nəşr olunmuşdur. Qəzet <strong>Azərbaycan</strong> XalqCümhuriyyətinin fəaliyyətini tənqid edir, kütlələri sosialist inqilabi uğrundamübarizəyə çağırırdı. Dövlətə qarşı çıxış etdiyi üçün bağlanılmışdır.130
"Al bayraq"dan başqa Ə.Qarayevin "Əxbari", "Zəhmət sədası","<strong>Azərbaycan</strong> füqərası", "Bednota", "Qolos truda", "Məşəl", "Oktyabr inqilabı"kimi qəzet və jurnalları da var idi."Tartan-partan" Ə.Qarayevin müdirliyi ilə Tiflisdə nəşr olunan satirikjurnal idi ki, bu məcmuə 1918-ci ildə bir sayının çapından sonra fəaliyyəti dayandı.Ə.Qarayevin rusca nəşr etdiyi digər leqal bolşevik qəzeti "Bednota" idi.Bu nəşr 1919-cu ilin sentyabrın 14-dən oktyabrın 26-na qədər fəaliyyətgöstərmişdi. "Bednota"da Bakı fəhlələrinin həyatından, həmkarlar ittifaqları vəfəhlə konfransları barəsində yazılar dərc olunurdu. <strong>Azərbaycan</strong>ın müstəqilliyininəleyhinə fəaliyyət göstərdiyinə görə qapadılmışdır.AXC dövründə rusca nəşr olunan leqal fəhlə qəzetlərindən biri də "Nabat"idi. Mətbəə fəhlələrinin Həmkarlar İttifaqı tərəfindən 1919-ci ilin martın 10-daniyulun 21-dək nəşr edilmiş, 4 min nüsxə tirajla 51 sayı çap olunmuşdur. "Nabat"11-ci nömrəyədək həftəlik, sonra isə gündəlik nəşr edilmiş, ilk saylarındamenşeviklərin "vahid sosialist cəbhəsi" xəttini yürütmüşdür. Artıq 8-cinömrəsindən sonra bolşevik platformasına keçmişdir. Müstəqillik əleyhinə təbliğatapardığı üçün qapadılmışdır.Bakıda yerli bolşeviklərlə bir mövqedə dayanan və <strong>Azərbaycan</strong> müstəqildövlətinə müxalifətdə olan "Bakinets" (1907-1920), "Bakinskaya jizn" (1919),"Bakinskoye slovo" (1918-1920), "Bakinskoye utro" (1919), "İskra", "Naşajizn"(1919), "Proletariy" (1919) kimi rus dilində bir çox nəşrlər fəaliyyət göstərmişlər.Cümhuriyyət dövründə <strong>Azərbaycan</strong>ın dövlət müstəqilliyinə, ərazibütövlüyünə qarşı erməni dilində də qəzet və jurnallar çap edilirdi. 1919-cu ildənəşr edilən "Artsax", "Aparay" kimi qəzetlər düşmən mövqeyindən çıxış edir,qarşıdurmalara əsas yaradırdı. Rus dilində işıq üzü görən "Znamya truda","Yedinaya Rossiya", "Naşa vremya", "Vperyod" kimi qəzetlər milli hökumətəqarşı aqressiv təbliğat aparırdılar.Ümumiyyətlə, bu illərdə təkcə rus və ermənicə qəzetlər deyil, gürcü,yəhudi, polyak, farsca nəşrlər fəaliyyət göstərirdilər. Müxtəlif dillərdə nəşr olunanbu mətbu orqanların əksəriyyəti <strong>Azərbaycan</strong>ın dövlət müstəqilliyinin əleyhinə idi."Mətbuat haqqında nizamnamə"nin qəbulu<strong>Azərbaycan</strong> Xalq Cümhuriyyəti mətbuatın və jurnalistikanın inkişafı üçünhüquqi bazanın yaradılması üçün də ciddi addımlar atdı. Parlamentdə 1919-cu ilinoktyabr ayının 30-da "Mətbuat haqqında nizamnamə" qəbul edilmiş, <strong>Azərbaycan</strong>tarixində mətbuatın ilk hüquqi əsasları yaradılmışdır. Bu, ölkədə fəaliyyət göstərənmüxtəlif istiqamətli mətbuatın və mətbəə işinin fəaliyyətini tənzimləyən ilkqanunvericilik aktıdır. Nizamnamə 2 hissədən ibarətdir. Birinci hissədə 20 bənd,ikincidə isə 3 bənd var. Nizamnamənin birinci bəndində mətbuat azadlığı bəyanedilir, "hökumət tərəfindən heç bir vəsiqə (icazə) istəniləməyəcəyi" bildirilirdi.131
- Page 1 and 2:
AKĠF AġIRLIAZƏRBAYCANMƏTBUATI T
- Page 3 and 4:
Klassiklərimiz mətbuatı insanlar
- Page 5 and 6:
ehtiyac duydu və Tiflisdə rus dil
- Page 7 and 8:
müstəmləkəçilik məqsədləri
- Page 9 and 10:
Cümhuriyyətinin qurulmasının f
- Page 11 and 12:
Cümhuriyyət dövrü mətbuatını
- Page 13 and 14:
möhkəmlətməkdən ibarət idi.
- Page 15 and 16:
evlənsə, xalq həm özündən, h
- Page 17 and 18:
edən bu mətbu nəşrin adının "
- Page 19 and 20:
olmadığını üstüörtülü şə
- Page 21 and 22:
alqışlayan, ona xeyir-dua verib,
- Page 23 and 24:
tapmıram. Özümünkünü yazıram
- Page 25 and 26:
tərəqqiyə mane olması, ədəbiy
- Page 27 and 28:
1907-ci ildə H.Zərdabinin dəfn m
- Page 29 and 30:
1879-cu il yanvar ayının 14-də "
- Page 31 and 32:
daşıyan məqalələrdən çox idi
- Page 33 and 34:
etməyə çalışan Y.Akçuralı ya
- Page 35 and 36:
Cəlalın jurnalın ilk nömrəsin
- Page 37 and 38:
siması kimi təqdim edir, onun və
- Page 39 and 40:
Baxçasarayda İsmayıl bəy Qaspra
- Page 41 and 42:
Yeni mətbuat yaratmaq istəyi K.Ü
- Page 43 and 44:
Azərbaycan və rus dillərində ç
- Page 45 and 46:
edaktoru Viktor Vasilyeviç Kuzmini
- Page 48 and 49:
yaşadığı zamanda və ölümünd
- Page 50 and 51:
aşladı. "Prizıv" gündəlik axş
- Page 52 and 53:
aşlayaraq fabrik və zavodlarda ü
- Page 54 and 55:
əməkdaşlarının istək, arzular
- Page 56 and 57:
M.Şahtaxtlının Əlimərdan bəy
- Page 58 and 59:
M.Şahtaxtlı uzun müddət islamı
- Page 60 and 61:
gətirirlər. Onlar mətbəənin 7
- Page 62 and 63:
üçün" çarizmə və ruslara qar
- Page 64 and 65:
görə isə Əli bəy Hüseynzadə
- Page 66 and 67:
fikrini əsaslandıraraq yazırdı:
- Page 68 and 69:
türklərinə atılan bu böhtanı
- Page 70 and 71:
nurlandırmaqdan başqa, otağın d
- Page 72 and 73:
mübtəla olanların danoslarına b
- Page 74 and 75:
(uçreditelniye sobranie), yəni t
- Page 76 and 77:
uznamələr dəxi yetişmiyor". Qə
- Page 78 and 79:
mənbəyi-feyz və kəmalatdır.
- Page 80 and 81: olmaq üçün su bir lərəfə axma
- Page 82 and 83: "Molla Nəsrəddin" jurnalıŞərq
- Page 84 and 85: axışdan ələ alır, ətalət yü
- Page 86 and 87: Cəlil Məmmədquluzadənin təklif
- Page 88 and 89: Bakıya gəldikdən sonra isə M.C
- Page 90 and 91: Sabirin "Mola Nəsrəddin"də ilk
- Page 92 and 93: Azərbaycan ədəbiyyatının görk
- Page 94 and 95: Məşhur karikatura və illüstrasi
- Page 96 and 97: "Azərbaycan"ın bütün saylarınd
- Page 98 and 99: qardaşları"nın mətbəəsində k
- Page 100 and 101: sonlarında işıq üzü gördü. J
- Page 102 and 103: ildə Özünün növbəti kitabı o
- Page 104 and 105: İlk sayda jurnalın üz qabığın
- Page 106 and 107: illərindən başlayaraq Haşım b
- Page 108 and 109: "Səda"nın məsləyinə gəlincə
- Page 110 and 111: Mətbəənin çap etdiyi tərcümə
- Page 112 and 113: vətənə məhəbbət, islam əxlaq
- Page 114 and 115: "Açıq soz"ün 18 yanvar 1918-ci i
- Page 116 and 117: 1914-cü ildə Haşım bəy Vəziro
- Page 118 and 119: məqalələr çap olunur, bu istəy
- Page 120 and 121: * * *Qısa zaman kəsiyində Azərb
- Page 122 and 123: Qəzetin Gəncədə çıxan sonuncu
- Page 124 and 125: mühacirətdə keçirir. O, İstanb
- Page 126 and 127: Cümhuriyyət dövri milli mətbuat
- Page 128 and 129: Bu müxtəlifdilli çeşidli mətbu
- Page 132 and 133: İkinci bənddə "ancaq məhkəmə
- Page 134 and 135: NəticəÇağdaş Azərbaycan mətb
- Page 136 and 137: Belədə qəzetə çıxarmaqdan sav
- Page 138 and 139: yola gedirdim. Elə ki dava başlan
- Page 140 and 141: ülumiri-yaziyyə şöbəsini qurta
- Page 142 and 143: əhlini fars adlandırma yerinə d
- Page 144 and 145: Hürriyyət” sərlövhəli bir b
- Page 146 and 147: arəsindəki şəkilləri əldə d
- Page 148 and 149: "Novoye vremya"nın və sair bu kim
- Page 150 and 151: Amma şükür olsun, Aslan bəy and
- Page 152 and 153: Məsələn, Şeyxülislamovun bu s
- Page 154 and 155: Ümumazərbaycan demokratiyasına m
- Page 156 and 157: Məclisin açılmaq saatı yaxınla
- Page 158 and 159: gərək mətbuat tarixini oxuyub ar
- Page 160 and 161: Amma mədəniyyət yüksəldikcə m
- Page 162 and 163: adlanır, yəni onların alıcılar
- Page 164 and 165: xidmət edən mətbuat həyata keç
- Page 166 and 167: Bu cür qeyri-qanuni əməllər ü
- Page 168 and 169: edilmiş hüquqdan çıxmamağa mə
- Page 170 and 171: 31. Hüseynov Şirməmməd. Mətbu
- Page 172: «Elm və Təhsil» nəĢriyyatın