C.Ünsizadənin mətbuat yaratmaq fikri müsbət cavablandırıldı. Qafqaz SenzuraKomitəsinin 1883-cü ildə Peterburq Baş Mətbuat İdarəsinə göndərdiyi məlumatdaaydın olur ki, "Kəşkül" jurnalının nəşrinə 1882-ci ilin oktyabr ayının 20-də icazəverilmişdi. Həmçinin bu məlumatdan bəlli olur ki, jurnal ərəb, fars və <strong>Azərbaycan</strong>dillərində nəşr ediləcəkdi."Kəşkül"ün ilk nömrəsi 1883-cü ilin yanvarında çıxmışdır. 11 nömrəjurnal şəklində çıxandan sonra Cəlal Ünsizadə "Kəşkül"ü qəzetə çevirdi.Geniş bir məramnamə ilə nəşrə başlayan "Kəşkül" mövzu dairəsinə görə"Ziya" ("Ziyayi-Qafqaziyyə"dən) fərqlənirdi. Həm jurnal, həm də qəzetinaşağıdakı şöbələri fəaliyyət göstərirdi.Daxili şöbə,Tarix və siyasi şöbə,Tənqid və mətbuat xülasəsi,Pedaqogika,Həkim məsləhəti,Şeir şöbəsi,Təqvim,Müxtəlif materiallar,Elanlar.Şöbələrin adından göründüyü kimi "Kəşkül" qarşısına müxtəlif sahələriəhatə edən publisistik-elmi məqalələrlə çıxış etməyi, baş verən hadisələri,yenilikləri izləməli idi. Buna görə də siyasi, iqtisadi və ədəbi məsələləriişıqlandırmaq üçün "Kəşkül" müxtəlif sahələrdə çalışan mütəxəssisləri, savadlıinsanları işə cəlb etdi. Məhz buna görə də Cəlal Ünsizadə "Kəşkül"ün 3-cü sayındayazırdı: “Kəşkül”ün daireyi-qələmiyyəsi bu tərəflərdə, yəni Qafqaziyyə qitəsindənmüxtəlif mövqelərdə, Rusiyanın içərilərində, həmçinin İslam malikində (İran,Osmanlı və Misir səmtlərində) xüsusi müxbirləri olacaqdır".O, verdiyi vədə əməl etməyə çalışır, adlarını sadaladığı buməmləkətlərdən bəzi ziyalıları "Kəşkül"ün ətrafında cəm etməyə səy edirdi.C.Ünsizadə <strong>Azərbaycan</strong> milli mətbuatının yaranmasında və inkişafındaHəsən bəy Zərdabinin tarixi xidmətlərinə böyük qiymət verir, "Əkinçi" qəzetinimilli mətbuatın bünövrəsi adlandırırdı.Jurnalın redaksiyası Tiflisdə dar bir küçədə, iki yarımqaranlıq otaqdayerləşirdi ki, bu da işlərin normal məcrada getməsi üçün əngəl yaradırdı. Otaqlarınbirində, ən ortada iri miz, divarın yanında isə yazı masası qoyulmuşdu. Masanınüzərində isə abunə yazılmış qəzetlərin dəstləri düzülmüşdü.34
Cəlalın jurnalın ilk nömrəsinə yazdığı proqram mahiyyətli məqaləsixüsusi ilə maraqlıdır.O, bu məqalədə "Kəşkül"ün xalqa bağlı olacağını bildirir, qarşıyaqoyduqları vəzifələri sadalayır və ana dilinə üstünlük verəcəklərini yazırdı:"Məcmuəmizin dili və əsil ibarəsi məmləkətimizin müsəlmanlarının məfhumu olantürki-<strong>Azərbaycan</strong> dilindən ibarət olacaqdır". C.Ünsizadə “Kəşkül”ün ilk saylarında"vətənimiz", "<strong>Azərbaycan</strong>" kəlmələrini tez-tez işlətməklə xalqda milli kimlik vəmilli şüur hissi formalaşdırmağa çalışırdı. Onun məqalələrində xəlqilik vəmüasirlik prinsipləri aydın görsənirdi.C.Ünsizadə Tiflisdə yaşayan bir çox görkəmli şəxsiyyətləri "Kəşkül"ünətrafında toplamışdı. Tiflisin baş hakimi Babov, maarif məclisinin keçmiş müdiriQursaladze, Qori müəllimlər seminariyasının müəllimi A.O.Çernyayevski, ədib vəjurnalist Eritsov və başqaları "Kəşkül"ün əsas əməkdaşları idilər. Həmçinin Firudinbəy Köçərli, S.M.Qənizadə, M.F.Axundovun oğlu Rəşid bəy Axundov,Gülməhəmməd bəy Kəngərli nəşrin fəaliyyətində yaxından iştirak edirdilər.Xüsusən Firudin bəy Köçərli və Gülməhəmməd bəy Kəngərli Cəlal Ünsizadəninyaxın dostları olmuş, redaksiya bir müddət Kəngərlinin evində yerləşmişdi.Cəlal əfəndi təhsil görmüş gəncləri redaksiyaya cəlb etməyə çalışır,onlarla yaxından maraqlanırdı. Müəllim və tələbələrlə təmas qurur, onlarınyaradıcılıq istedadından yararlanmağa səy edirdi. Örnək üçün bu faktı qeyd etməkolar ki, 1883-cü ildə Tiflis gimnaziyasının 6-cı sinfində təhsil alan MəmmədKəngərlini redaksiyada məsul katib vəzifəsinə işə götürmüşdü.“Kəşkül”də dil, ədəbiyyat, incəsənət, elm, maarif kimi bir çox məsələlərədair nəzəri və publisist məqalələr, orijinal bədii əsərlər, rus, Avropa və Şərqədəbiyyatından tərcümələr çap olunurdu.Bu mətbu orqan ideya-siyasi istiqamət və taktiki baxımdan "Əkinçi" və"Ziya"nın yolunu gedir, hətta bir çox məsələlərdə "Əkinçi"yə artıq dərəcədə meylgöstərirdi. Bu cür qəzetçilik siyasəti çar senzurası tərəfindən diqqətə alınmayabilməzdi. Ona görə də "Kəşkül" senzura təqiblərinə daha çox məruz qalmışdır.Jurnalın səhifələrində "Kəşkül" vəqti-müəyyəndə çıxmadı" ifadəsinə tez-tez rastgəlinir.Bu mətbu orqanda dil-ədəbiyyat, incəsənət, elm və maarifə dair nəzəripublisistikmateriallar, bədii-publisistik yazılar, rus, Avropa və Şərqədəbiyyatından tərcümələr də çap olunurdu. Klassik <strong>Azərbaycan</strong> ədəbiyyatınınböyük simalarından olan Mirzə Fətəli Axundovun həyat və yaradıcılığı "Kəşkül"dəgeniş şəkildə işıqlandırılmışdı. "Kəşkül" onun tərcümeyi-halını ilk dəfə nəşr etmiş,komediyalarının xarici dillərə tərcümə olunması və onların Avropada şöhrətqazanması, həmçinin komediyalarının tamaşaya qoyulması barədə oxucularamütəmadi məlumat vermişdir.35
- Page 1 and 2: AKĠF AġIRLIAZƏRBAYCANMƏTBUATI T
- Page 3 and 4: Klassiklərimiz mətbuatı insanlar
- Page 5 and 6: ehtiyac duydu və Tiflisdə rus dil
- Page 7 and 8: müstəmləkəçilik məqsədləri
- Page 9 and 10: Cümhuriyyətinin qurulmasının f
- Page 11 and 12: Cümhuriyyət dövrü mətbuatını
- Page 13 and 14: möhkəmlətməkdən ibarət idi.
- Page 15 and 16: evlənsə, xalq həm özündən, h
- Page 17 and 18: edən bu mətbu nəşrin adının "
- Page 19 and 20: olmadığını üstüörtülü şə
- Page 21 and 22: alqışlayan, ona xeyir-dua verib,
- Page 23 and 24: tapmıram. Özümünkünü yazıram
- Page 25 and 26: tərəqqiyə mane olması, ədəbiy
- Page 27 and 28: 1907-ci ildə H.Zərdabinin dəfn m
- Page 29 and 30: 1879-cu il yanvar ayının 14-də "
- Page 31 and 32: daşıyan məqalələrdən çox idi
- Page 33: etməyə çalışan Y.Akçuralı ya
- Page 37 and 38: siması kimi təqdim edir, onun və
- Page 39 and 40: Baxçasarayda İsmayıl bəy Qaspra
- Page 41 and 42: Yeni mətbuat yaratmaq istəyi K.Ü
- Page 43 and 44: Azərbaycan və rus dillərində ç
- Page 45 and 46: edaktoru Viktor Vasilyeviç Kuzmini
- Page 48 and 49: yaşadığı zamanda və ölümünd
- Page 50 and 51: aşladı. "Prizıv" gündəlik axş
- Page 52 and 53: aşlayaraq fabrik və zavodlarda ü
- Page 54 and 55: əməkdaşlarının istək, arzular
- Page 56 and 57: M.Şahtaxtlının Əlimərdan bəy
- Page 58 and 59: M.Şahtaxtlı uzun müddət islamı
- Page 60 and 61: gətirirlər. Onlar mətbəənin 7
- Page 62 and 63: üçün" çarizmə və ruslara qar
- Page 64 and 65: görə isə Əli bəy Hüseynzadə
- Page 66 and 67: fikrini əsaslandıraraq yazırdı:
- Page 68 and 69: türklərinə atılan bu böhtanı
- Page 70 and 71: nurlandırmaqdan başqa, otağın d
- Page 72 and 73: mübtəla olanların danoslarına b
- Page 74 and 75: (uçreditelniye sobranie), yəni t
- Page 76 and 77: uznamələr dəxi yetişmiyor". Qə
- Page 78 and 79: mənbəyi-feyz və kəmalatdır.
- Page 80 and 81: olmaq üçün su bir lərəfə axma
- Page 82 and 83: "Molla Nəsrəddin" jurnalıŞərq
- Page 84 and 85:
axışdan ələ alır, ətalət yü
- Page 86 and 87:
Cəlil Məmmədquluzadənin təklif
- Page 88 and 89:
Bakıya gəldikdən sonra isə M.C
- Page 90 and 91:
Sabirin "Mola Nəsrəddin"də ilk
- Page 92 and 93:
Azərbaycan ədəbiyyatının görk
- Page 94 and 95:
Məşhur karikatura və illüstrasi
- Page 96 and 97:
"Azərbaycan"ın bütün saylarınd
- Page 98 and 99:
qardaşları"nın mətbəəsində k
- Page 100 and 101:
sonlarında işıq üzü gördü. J
- Page 102 and 103:
ildə Özünün növbəti kitabı o
- Page 104 and 105:
İlk sayda jurnalın üz qabığın
- Page 106 and 107:
illərindən başlayaraq Haşım b
- Page 108 and 109:
"Səda"nın məsləyinə gəlincə
- Page 110 and 111:
Mətbəənin çap etdiyi tərcümə
- Page 112 and 113:
vətənə məhəbbət, islam əxlaq
- Page 114 and 115:
"Açıq soz"ün 18 yanvar 1918-ci i
- Page 116 and 117:
1914-cü ildə Haşım bəy Vəziro
- Page 118 and 119:
məqalələr çap olunur, bu istəy
- Page 120 and 121:
* * *Qısa zaman kəsiyində Azərb
- Page 122 and 123:
Qəzetin Gəncədə çıxan sonuncu
- Page 124 and 125:
mühacirətdə keçirir. O, İstanb
- Page 126 and 127:
Cümhuriyyət dövri milli mətbuat
- Page 128 and 129:
Bu müxtəlifdilli çeşidli mətbu
- Page 130 and 131:
əzilirdin. Küçədən keçəndə
- Page 132 and 133:
İkinci bənddə "ancaq məhkəmə
- Page 134 and 135:
NəticəÇağdaş Azərbaycan mətb
- Page 136 and 137:
Belədə qəzetə çıxarmaqdan sav
- Page 138 and 139:
yola gedirdim. Elə ki dava başlan
- Page 140 and 141:
ülumiri-yaziyyə şöbəsini qurta
- Page 142 and 143:
əhlini fars adlandırma yerinə d
- Page 144 and 145:
Hürriyyət” sərlövhəli bir b
- Page 146 and 147:
arəsindəki şəkilləri əldə d
- Page 148 and 149:
"Novoye vremya"nın və sair bu kim
- Page 150 and 151:
Amma şükür olsun, Aslan bəy and
- Page 152 and 153:
Məsələn, Şeyxülislamovun bu s
- Page 154 and 155:
Ümumazərbaycan demokratiyasına m
- Page 156 and 157:
Məclisin açılmaq saatı yaxınla
- Page 158 and 159:
gərək mətbuat tarixini oxuyub ar
- Page 160 and 161:
Amma mədəniyyət yüksəldikcə m
- Page 162 and 163:
adlanır, yəni onların alıcılar
- Page 164 and 165:
xidmət edən mətbuat həyata keç
- Page 166 and 167:
Bu cür qeyri-qanuni əməllər ü
- Page 168 and 169:
edilmiş hüquqdan çıxmamağa mə
- Page 170 and 171:
31. Hüseynov Şirməmməd. Mətbu
- Page 172:
«Elm və Təhsil» nəĢriyyatın