Yüklə - Azərbaycan Tarixi Portalı

möhkəmlətməkdən ibarət idi. İnzibati-ərazi bölgüləri yaradılarkən bu və ya digərdaxil edilən əhalinin milli tərkibi, onun tarixi-dini ənənələri nəzərə alınmırdı.Bu islahatların yarımçıq, formalizm xatirinə keçməsinə baxmayaraqməhsuldar qüvvələrin və kapitalizmin önə çıxması, inkişafı üçün az da olsaimkanlar yarandı. İqtisadiyyatı, sənayesi Rusiya bazarları ilə formalaşanAzərbaycanda kənd təsərrüfatının, sənayenin tərəqqisi ləng olsa da inkişafameyilləndi.1860-cı illərdən sonra neft sənayesinin mərkəzi olan Bakıda yeni istehsalmünasibətləri, kapital axını gücləndi. Bu müddətdə neftverən torpaqlarınicarədarları arasında Azərbaycan burjuaziyasının yeganə nümayəndəsi HacıZeynalabdin Tağıyev idi.Neftə olan tələbat və Bakının enerji qaynaqları neft sənayesinə rus vəxarici kapitalın axınına səbəb oldu. 1879-cu ildə "Nobel qardaşları" şirkəti,Rotşildin simasında fransız kapitalı nüfuz etdi. Daha sonra digər xarici ölkələrinnümayəndələri də Bakı neft sənayesində mövqe savaşına başladılar. İstehsalınsürətlə artması sənayeçilərə külli miqdarda qazanc gətirdi. Az vaxtda Bakıdaonlarla neft sənayesi meydana çıxdı ki, onların arasında azərbaycanlısahibkarlardan H.Z.Tağıyev, Musa Nağıyev, Murtuza Muxtarov, Ş.Əsədullayevavə başqaları var idi.Kapitalizmin inkişafı, cəmiyyətdə baş verən mütərəqqi dəyişikliklərAzərbaycanın müxtəlif bölgələri arasında iqtisadi birliyin təməlinimöhkəmləndirdi, xalqın dili, mədəniyyəti ön plana çıxdı və Azərbaycan xalqıburjua milləti kimi formalaşmağa başladı. Burjua millətinin yaranmasıazərbaycanlıların həyatında mühüm tarixi hadisə idi. Bu, azərbaycanlıların millişüurunun formalaşmasına səbəb oldu. Milli şüurun formalaşması isə müstəmləkəzülmünə qarşı mübarizə üçün çox vacib idi.Şimali Azərbaycanın da daxil olduğu Rusiya imperiyasının tərkibindəmüstəmləkə əsarətində müxtəlif xalqlar və millətlər yaşayırdılar. Çarizmimperiyasına daxil etdiyi millətlərin baş qaldırmasına, öz azadlığı uğrundamübarizəyə qalxmasına mane olurdu, "parçala, hökm sür" siyasətini həyatakeçirirdi. Xalqları əsarət altında saxlamaq üçün çarizm onları dini xurafat içindəsaxlamağa, savadlanmasına mane olmağa çalışır, ruslaşdırma siyasəti həyatakeçirirdi. Çarizm yerlərdə müstəmləkə zülmünə qarşı hər hansı etirazı qan içindəboğurdu. Belə bir şəraitdə Azərbaycan milli burjuaziyası, xalqın qabaqcılnümayəndələri xalqı savadlandırmaq, gözünü açmaq, maarifləndirmək üçünəllərindən gələni edirdilər.Kövrək addımlarını atan Azərbaycan milli burjuaziyasının və dövrüngörkəmli şəxsiyyətlərinin səyi ilə XIX əsrin ikinci yarısında maarif inkişaf etməyəbaşladı. Təhsil sahəsində bəzi dəyişikliklər həyata keçirildi. Məktəblərdə ana13