Pokaż treść!

pełnych punktów procentowych), u Wergiliusza 7393 hasła i 2933 „hapaksy” (40%),u Owidiusza: 8575 haseł i 3456 „hapaksów” (44%).Już na tym etapie widać więc, jak doniosłe znaczenie mają odkrycia prawjęzykowych dokonane przez G. K. Zipfa, ponieważ zwracają uwagę na istotny, a dopewnego czasu pomijany w nauce fakt, że kategoria częstości jako taka nie jest cechąabsolutnie dowolną, a jest ściśle związana z funkcjami języka i przejawia się w prawachstałych, wedle dających się zaobserwować matematycznych zależności. Systemjęzykowy jako taki ściśle przestrzega zasad rachunku prawdopodobieństwa. Ma tozwiązek z prowadzonymi przez mnie badaniami, ponieważ – jak wykażą stosownetabele – aliterowane są przede wszystkim dźwięki o łatwej artykulacji (jednaz pryncypialnych zasad Zipfa), wyrazy krótkie oraz najczęściej w języku występujące,z reguły o dawnej proweniencji, a więc silnie w systemie utrwalone i dodatkowopochodzące z grupy 1000 słów z podstawowego w każdym języku zasobu słownictwa,które umożliwia sprawne i skuteczne komunikowanie. Częstość różnych fonemów jestwięc w ostatecznym rozrachunku wynikiem kompromisu pomiędzy ekonomią nadaniaprzekazu a ekonomią odbioru.Zipf zebrał nieco danych, które miały na celu udowodnienie jego tez, oparł sięw swych badaniach, z racji możliwości istniejących w latach trzydziestych XX wieku,na próbkach niewielkich, liczących jednak nie mniej niż 10 tysięcy fonemów. Z tego teżwzględu jego dane nie są identyczne, ale wyraźnie zbieżne z uzyskanymi przez mnie.I tak: częstość względną poszczególnych fonemów w łacinie, wśród których najbardziejinteresowały go spółgłoski zwarte, podaje następującą: „t” – 8,66%, „d” – 3,12%,„p” – 2,54%, „b” – 1,32%, „k” – 4,34%, „g” – 0,76%. 141 Na podstawie danychliczbowych zawartych w zestawieniu całościowym (tab. 1) oraz oddzielnych tabelach(2,3,4) widać, że niezależnie od wielkości próbki (a moja miała wielkość ponadtrzydziestokrotnie większą od próbki Zipfa), a z zachowaniem niezbędnego minimum,wyniki badań potwierdzają się. Na podstawie kalkulacji Zipfa P. Guiraud 142 opracowałtabelę rozpatrującą dystrybucję typów głosek w obrębie dominującej w podsystemiespółgłoskowym łaciny kategorii zwartych: obejmują one 20,74% systemu, z czegobezdźwięczne aż 15,54%, a dźwięczne 5,20%. Uśrednione wyniki moich obliczeń(widoczne w tabeli nr 4) wykazują po zsumowaniu wielkość rzędu 20,14%, a więcznów bardzo bliską. Wśród tej kategorii francuski badacz wyodrębnił dodatkowo141 Por. P. Guiraud, Zagadnienia I metody statystyki językoznawczej, Warszawa 1966, 111, na podstawiepracy G. K. Zipfa, Human Behaviour and the Principal of the Least Effort, Boston 1935.142 Por. P. Guiraud, Op.Cit., 112.103