Pokaż treść!

Jeżeli powtórzenie zmienia w jakimś zakresie porządek: głosek, sylab, wyrazów,to zmiana taka z pewnością zwraca uwagę, a powtarzany element daje się łatwowyodrębnić i jednocześnie wpływa na treść pozostałych wyrazów i ich odbiór. Takżeprzerzutnia jest tym niezwykłym środkiem poetyckim, który umiejętnie zastosowanypotrafi pobudza ciekawość czytelnika-słuchacza, dając jedną cząstkę treści, jakiejścałości myślowej i wywołując jednocześnie oczekiwanie tej drugiej, jakiegoś ciągudalszego mającego za moment nastąpić. W przerzutni właśnie, tak chętnie i z precyzjąstosowanej przez antyczną epikę 118 , bardzo często lokują się aliteracje, stanowiące ciągdalszy poprzedniego wersu. Tego rodzaju zabieg artystyczny dostarcza czytelnikowiprzyjemności płynącej ze szczególnego stanu natężenia umysłu, potrzebnego doogarnięcia większej liczby wyrazów jako całości, silniej uwydatnia wyrazygramatycznie i semantycznie rozdzielone, zespala w jedność słowa zamknięte pomiędzy119 rozdzielonymi wersami, wreszcie stwarza pewną mgiełkę niecodzienności,a niecodzienność, niezwyczajność to przecież domena atmosfery poetyckiej.Na koniec pozostaje określić precyzyjniej funkcje instrumentacji dźwiękowejczyli alteracji sensu largo, jakie może pełnić ona w dziele poetyckim. Po pierwszeobecność aliteracji w jednym wersie bardzo wyraziście go integruje, spaja wewnętrznie,łącząc ściślej dwa wyrazy (lub więcej) połączone pokrewnym brzmieniem, wyróżniającje spośród innych. Stopień tej integracji zależny jest od rozmieszczenia powtarzającejsię figury w wersie oraz od relacji wielkości figury aliteracyjnej do długości wersu.Najbardziej podatne na silne oddziaływania aliteracyjne są początek i koniec wersu orazcezura - mają one węzłowe znaczenie dla struktury rytmicznej wersu. Rozmieszczeniepowtórzeń w takich miejscach nie tylko spaja wers, ale podkreśla rytmiczną strukturędanej jednostki budowy wierszowej.Aliteracja może więc pełnić funkcję wspomagającą rytm wiersza, funkcjęrytmotwórczą, szczególnie gdy ulokowana jest symetrycznie w okolicach cezur.W odniesieniu do wiersza antycznego funkcja ta nie jest podstawowym, a jedyniedodatkowym elementem współorganizującym wiersz, podkreśla jego wierszowość, alesama o niej nie decyduje. Podobnie ma się sprawa z zagadnieniem rymu w antyku.Oficjalnie takiego wyróżnika w poezji nie uznawano, w retoryce znane były similitercadentia vel desinentia na oznaczenie wyrazów w podobny sposób się kończących,w epice obserwujemy znaczącą ich obecność, ale pozbawioną regularności typowej dla118 Por. C. D. Lanham, Op. Cit., 187.119 O „obciążeniu ekspresywnym” przerzutni jako jednego z czynników wierszowych pisze znawczynimetryki polskiej M. Dłuska w pracy Próba teorii wiersza polskiego, Kraków 1980, 67.84