Pokaż treść!

3.6 homofonia sylabiczna: możliwe wariacje, jej związek z metrumZagadnienie homofonii sylabicznej znane było w poezji łacińskiej od dośćdawna, choć nie było akurat tym, wybitnie nowożytnym, terminem określane. Widać jew dawnych poematach Newiusza (Belli Punici Carmen, fr. 36: volvi victoriam),w komediach Plauta (całe mnóstwo, w tym również dwusylabowych: Amphitrio w. 272noctu nocturnum i w. 575 ubi bibisti), w heksametrycznej epice Enniusza 257 (Annalesw. 227 ante tenentem czy w. 98 sum summam), obserwujemy wreszcie jego zauważalnąobecność w prozie oratorskiej Cycerona (szczególnie w mowach oskarżycielskich:In Verrem II 3, 16 ante te tenuerunt czy In Catilinam III 5, 21 esse sensistis),w niektórych fragmentach prozy historycznej Liwiusza (Ab urbe condita V 6, 6Romano nomine) i Tacyta (Germania 43 pauca campestrium).W pewnym zakresie jest w sposób naturalny obecne w języku łacińskimw słowach takich jak murmur, sese, tete, quisquis, quidquid, a także formachgramatycznych dających identyczność sylab, jak np.: toto, rara, nono, bibi, rere (odczas. reor, 2, ratus sum), pojawiają się także brzmienia homofoniczne w zakończeniachgramatycznych fem. i neu. part. perf. pass. czasowników I koniugacji, zawierającychtematyczne „-t”: mut-o, 1. > mutata. Słowa te pojawiają się na zasadzie koniecznościgramatyczno-semantycznej zarówno w poezji jak i w prozie, pojawiały się teżi w języku mówionym, można więc powiedzieć, że ucho przeciętnego Rzymianina byłoraczej osłuchane z tego rodzaju zestrojami dźwiękowymi, choć trudno jest ocenić ichrealną częstotliwość w żywej mowie, ponieważ takimi świadectwami niestety niedysponujemy. Mamy od dyspozycji jedynie dwa rodzaje dokumentów pisanych: dziełaprozatorskie, przestrzegające na ogół konkretnych reguł kompozycyjnych, ustalonychprzez teoretyków w zakresie sztuki oratorskiej (greckiego Izokratesa i rzymskiegoKwintyliana), wśród których wspomniana homofonia sylabiczna jest jednym z efektówdźwiękowych polecanych szczególnej uwadze w zakresie konsekwentnego jej unikania,mamy też i teksty poetyckie, głównie epopeje, gdzie obserwujemy znaczną częstośćtego rodzaju efektów dźwiękowych, co nasuwa hipotezę o zmierzonym ich użyciuw pewnych miejscach dzieła dla osiągnięcia określonych celów.257 J. Korpanty w artykule Syllabische Homophonie in lateinischer Dichtung und Prosa, opublikowanymw kwartalniku klasycznym „Hermes” 125, 1997, 330-346, odnotowuje u tego autora 12 przykładówhomofonii.182