Pokaż treść!

3.8 aliteracja „kolizyjna”Od bardzo wczesnych początków poezji łacińskiej aliteracja była bardzoważnym jej ozdobnikiem. Sam język zawierał sporo aliterowanych formuł prawnych,sądowych, przysłowiowych i magicznych, użytkownicy języka odczuwali więc pewnąnaturalność tego zabiegu. Poeci jako predestynowani do roli twórców niezwykłego (jakw magii) języka używali tego środka wyrazu bardzo chętnie i zręcznie. Jeden jednakaspekt tego użycia pozostawał długo w cieniu, nie zajmowano się nim niemal zupełnie,pominąwszy skrótowe uwagi gdzieś na marginesie omawiania aliteracji inicjalnej.Mowa tu o aliteracji typu kolizyjnego, kiedy dochodzi do „zderzenia” dwóchidentycznych spółgłosek 273 na granicy dwóch sąsiadujących ze sobą wyrazów.Jeden z współczesnych badaczy, Gilbert Highet 274 , zajął się tym właśnieaspektem powtarzalności, uważając, że skoro można powtarzać tą samą głoskę napoczątku dwóch lub więcej nie zawsze sąsiednich wyrazów, to efekt powtórzenia głoskijedna po drugiej nie mógł uchodzić uwagi słuchaczy, a tym samym samych poetówzachęcać do skorzystania z takiej możliwości w określonym celu. Autor podjął sięzbadania tek kwestii w kilku wybranych księgach Lukrecjusza, Wergiliusza, Owidiuszaoraz w utworach Katullusa i Horacego, aby mieć lepszy ogląd zjawiska. Szybko doszedłdo wniosku, że poeci rzymscy istotnie praktykowali poza inicjalną jeszcze odrębnyrodzaj aliteracji: kończąc jedno słowo tą samą spółgłoską, którą rozpoczynało sięnastępne. Wskazywała na to częstość tego zjawiska w badanych tekstach i jegoregularne pojawianie się w konkretnych okolicznościach.Aliteracja kolizyjna najbardziej efektywnie jest wykorzystywana w kontekstacho charakterze onomatopeicznym, łatwo naśladuje dźwięki, w szczególności płynącejspokojnie lub szumiącej morskiej wody, odgłos wiatru albo kreuje wrażenie ruchu,doskonale oddaje syk węży w Aen. VII 447: „deriguere oculi: tot Erinys sibilat hydris”,efekt wzmocniony homoteleutem ys –is oraz tym, że „ys” jest długą sylabą wzdłużonąpojawieniem się drugiej głoski s, w ten sposób sylaba trwa dłużej, a dźwięk „s” jestjeszcze bardziej przejmujący. Przykładów jest znaczna liczba:Aen. V 332: haud tenuit titubata solo, sed pronus in ipsoAen. I 161: frangitur inque sinus scindit sese unda reductos. (dźwięk płynącej wody)273 Na zasadzie podobieństwa artykulacyjnego ze względu na miejsce, dopuszcza się jako alternantywersje dźwięczne i bezdźwięczne: t-d; k-g; p-b.274 G. Highet, Consonant Clashes in Latin Poetry, CPh 69, 1974, 178-185.204