Pokaż treść!

przypadku”, tym bardziej, że znaczna jest frekwencja tego rodzaju zjawisk 224 , takw łacińskiej prozie – z założenia artystycznej oraz w poezji, a połączona dodatkowoz sygnałem semantycznym zawartym w treści danego fragmentu, jest dostatecznymdowodem na zamierzone użycie przez twórcę. A nawet jeśli czasem pojawiały się –całkowicie wykluczyć tego nie jesteśmy przecież w stanie – jako wytworypodświadome, to najprawdopodobniej dlatego, że odczuwane były jako naturalne dlajęzyka. W łacinie zwraca na siebie uwagę obecność wielu zwrotów i znanychliterackich cytatów, z czasem urosłych do rangi przysłów i popularnych powiedzonek,powstałych na bazie anagramu czy paronomazji, np.: nomen est omen, per aspera adastra, arte et Marte, dum spiro spero, dat dicat dedicat i wiele innych.Obecnie w pewnym zakresie ignorowane bywa niestety to, co antyczni krytycypowtarzali, że dzieje się w poezji i nieraz podstawia się do tamtych dawnych nowe,współczesne reguły, które częstokroć silnie sprzeciwiają się temu, co ustalili sobie samistarożytni. A oni wielokrotnie dawali wyraz przekonaniu, że słowa, których dźwięki sąpodobne lub wykazują podobieństwo wizualne, są powiązane znaczeniowo 225 ,a wszelkiego rodzaju gra słowna, anagram, paronomazja, jakiś „dwuznacznik”pojawiający się w tekście, nie są przypadkowe, ale są dowodem na to, jak rzeczywydające się być diametralnie różnymi, są ze sobą choćby tylko pozornie, ale jednakpowiązane i jako podobne są silnie kojarzone. Potwierdza to Roman Ingarden, mówiąc,że „Stosunek między brzmieniem słowa a jego funkcjami nie jest więc tak prosty, jak tosobie wyobrażają obie przeciwstawne teorie; nie jest on ani tak luźny i przypadkowy,i od umowy naszej zależny, jak to głosi teoria konwencjonalistyczna, ani też tak ścisłyi konieczny, jak to stwierdza teoria przeciwna” 226 .Z perspektywy współczesnego czytelnika (bardziej czytelnika niż słuchacza),nieraz nawet zaznajomionego z omawianą problematyką, nie jest łatwo wychwycićwszystkie te zjawiska w ich sporej rozmaitości i posłusznie przyznać, jak wielką rolęw łacińskim tekście mówionym odgrywały tego rodzaju zabiegi i jak wielka była skalaich występowania. Ale może warto lepiej, scil. uważniej, przysłuchać się popularnymwierszom, piosenkom, a nawet takim szczególnym tekstom, jakimi są reklamy, żebyprzyznać, że ich popularność, a co za tym idzie znaczna nośność przekazu, nie bierzesię z niczego, a łatwość, z jaką wpadają w ucho jest uwarunkowana podobieństwem224 Bogate repertorium przykładów znajduje się w artykule J. Korpantego, Anagrams and Two OtherRelated Sound Repetitions, “Classica Cracoviensia” V, 2000, 193-209.225 Z Platońskim Kratylosem na czele długiej listy.226 Por. R. Ingarden, Z teorii języka i filozoficznych podstaw logiki, Warszawa 1972, 144.153