Pokaż treść!

od antycznego, nie wiemy nawet do końca, czym był tamten rytm, nasz muzyka jestoparta na dynamice: słowa i taktu. Przy takich poważnych trudnościach z percepcjąpodstawowych pojęć i braku wyobrażenia, czym była tamta poezja, jak byławykonywana, nie można na podstawie niejasnych intuicyjnych przesłanek stwierdzaćw sposób niepodważalny, że było tak a nie inaczej. Każdy może się opowiedzieć pojednej ze stron, byle tylko miał świadomość istnienia problemu.Ja mając tą świadomość przychylam się do tezy zakładającej, przynajmniejw łacinie istnienie metrycznego przycisku akcentowego, który jest na równi z aliteracjąinicjalną i innymi figurami dźwiękowymi, znaczącym czynnikiem instrumentującymwiersz heksametryczny, co postaram się pokazać niebawem na przykładach.O tym, że „akcent jest duszą słowa”, wiedzieli już starożytni: tak wyraził sięo nim Diomedes, gramatyk żyjący w 2 poł. IV po Chr., znawca literatury, autor dziełaArs grammatica (430,29 ff Keil): „accentus…vel inflexa elatio orationis vocisveintentio vel inclinatio … et est accentus, ut quidam recte putaverunt, velut animavocis.”. Do słów tych nawiązał w swojej pomnikowej książce o języku Jean Vendryes,dodając, że jaki by nie był, czy toniczny czy przyciskowy, nadaje pewien charakteri indywidualność każdemu wyrazowi 249 . W poezji – zaznacza rumuński badaczN. I. Herescu 250 akcent metryczny jest ową duszą wersu, on nadaje mu pewnącharakterystykę dźwiękową. Jeśli więc jakaś jedna wybrana samogłoska częściej niżinne pojawia się w miejscach nacechowanych metrycznie, to wtedy można powiedzieć,że jej powrót daje efekt pewnej melodii, refrenu, który może głaskać ucho albopobudzać. Bez większego wysiłku można zaobserwować w miejscach akcentowanychwersu częste powtarzanie się pewnych dźwięków, poukładanych w swego rodzajusymetrię śpiewno-rytmiczną. Ten nawrót rytmiczny samogłosek, wyraźnie wyczuwalnyuchem, gdy akcent – iktus – na samogłosce realizowany, był z pewnością bardzoczułym sygnałem dla ucha Rzymian wrażliwego na samogłoski z powodu ich wysokiejpozycji w systemie i wysokiej częstości 251 . Herescu nazywa to uporządkowanie chainevocalique lub inaczej homofonią samogłoskową. Jak zaobserwował, realizuje sięw sześciu podstawowych schematach:249 Por. J. Vendryes, Język, Warszawa 1956, 60.250 Por. N. I. Herescu, La poesie latine.., Paris 1960, 82.251 Pisze o tym również R. Maxa w swoim artykule Lautmalerei und Rhytmus in Vergils Aeneis, „WienerStudien” 19, 1897, 78-116, który jest bogatym źródłem przykładów. Jak wykazuje autor, liczba takich„łańcuchów samogłoskowych” w epice Wergiliusza jest przytłaczająca, zbyt wielka, żeby mógł to byćjakiś zbieg okoliczności.173