Pokaż treść!

zębowe, wargowe i tylnojęzykowe (gardłowe), gdzie odpowiednie wielkości sąnastępujące: 11,78% , 3,86%, 5,10%. Teraz wypadałoby przeanalizować całość tabeli4 pod kątem wyodrębnienia poszczególnych kategorii procentowo: wszystkiesamogłoski dają w zaokrągleniu 55% systemu, zwarte 20%, płynne (l, r) razemz półpłynnymi (m, n) dają 21%, spirant „s” to 7,5%, „qu” 2%, bilabialne „v” 1,5%,szczelinowe „f” 1%, aspirata „h” blisko 1%, pozostałe głoski mniej niż 1%.Jak mają się te dane do aliteracji, która stanowi przedmiot niniejszej pracy? Sąbardzo pomocne przy ustalaniu preferencji artystycznych i wielkości entropii 143 , jakąposiada w systemie każdy znak językowy, nawet poszczególny fonem, a szczególnieodnosi się to do łączliwości poszczególnych fonemów (np.: połączenie q + u w łaciniema prawdopodobieństwo wystąpienia 1, a zawartość informacyjną (entropię) równą0 144 , ponieważ z góry wiadomo, że te dwa znaki za każdym razem wystąpią łączniew takiej kolejności).Gdy spoglądamy na dane zawarte w tabelach 5, 6 i 7, ukazujące liczebnośćwystępowania aliteracji poszczególnych głosek (dwóch lub więcej elementóww pojedynczym wersie) w trzech badanych poematach, od razu widać, że nie ma w tymwzględzie takiej zgodności, jak w danych dotyczących samych głosek. Tabela5 dotycząca frekwencji aliterowanych głosek u Lukrecjusza, została opracowanaw całości przez mnie, tabele nr 6 i 7 to zapisany w bardziej czytelnej formie wynikustaleń amerykańskiego badacza, W. M. Clarke’a, który w 1976 r. opublikował jakopierwszy całościowe liczbowe zestawienie występowania aliteracji w epickichpoematach Wergiliusza i Owidiusza 145 . Jak sam podkreślił, nie byłoby to możliwe,gdyby nie zastosowanie do tego celu maszyn liczących, ponieważ właśnie to w znacznejmierze uściśliło otrzymane wyniki. Ale też z racji wykorzystania do badań teksuwpisanego do maszyny, można było wychwycić w ten sposób wyłącznie aliteracjestricte inicjalne, tak więc wyniki nie uwzględniają aliteracji, jakie powstają z udziałemwyrazów złożonych. A ja w swoich obliczeniach, dla uzyskania miarodajnegoporównania, również ograniczyłam się do aliteracji w nagłosie słowa.Autor artykułu zauważa, że 90% aliteracji występujących w obydwu poematachobejmuje zgodność pojedynczego dźwięku. Aliteracje pogłębione, obejmujące dwa lubtrzy dźwięki nagłosu wyrazu, są w jego opinii znacznie rzadsze, przy czym wyraźniej143 Entropia – w teorii informacji oznacza średnią ilość informacji przypadającą na znak, przy założeniu,że każdy znak w danym zbiorze ma przypisane określone prawdopodobieństwo wystąpienia. Im wyższaliczbowo entropia, tym większa niepewność wystąpienia tego zdarzenia w następnej chwili.144 Por. J. Lyons, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 1976, 102.145 Zob. W. M. Clarke, Intentional Alliteration In Vergil and Ovid, „Latomus” 35, 1976, 276-300.104