Pokaż treść!

2.4 rola powtórzeń w tekście poetyckim oraz funkcje instrumentacjidźwiękowejJeśli prześledzić dzieje myśli teoretycznej dotyczącej poezji i zagadnień języka,jakim się posługuje, łatwo jest zauważyć, ile trudności sprawiało teoretykomi praktykom poruszającym się po meandrach tej dziedziny twórczości słownejzdefiniowanie terminu „poezja” oraz opisanie właściwości języka poetyckiego. Niemalza każdym razem rozliczne próby zdefiniowania tego języka „raz na zawsze”napotykały wielkie opory, każda nowa definicja była połowiczna: albo zbyt ogólnikowaalbo zbyt rewolucyjnie wąska. Zupełnie jak w znanym wierszu Wisławy SzymborskiejNiektórzy lubią poezję: „niejedna chwiejna odpowiedź na to pytanie już padła”.Podejmując się opisania zjawisk z zakresu powtarzalności dźwiękowejw utworach poetyckich konieczne jest przyjęcie pewnego punktu widzenia, a jedyny,jak sądzę, w tej materii powinien być taki, że w wierszu trzeba widzieć określonykompleks językowy, nie żaden inny, ale kompleks utworzony na podstawie specjalnychpraw, które nie są identyczne z prawami mowy potocznej. Tylko wtedy wyraźniezarysuje się znaczenie wszelkiego rodzaju powtórzeń, czy na poziomie leksykalnym,czy brzmieniowym, dla nas współczesnych nieco trudniej wychwytywanym, boczęstokroć nie wiążącym się w sposób prosty z semantyką, a przecież oddziałującym naodbiorcę w odczuwalny sposób, nieistotne, jaki: radości czy zaniepokojenia.Poezja ma nadwyżkę tego, co Jakobson opisując funkcje języka określił mianemfunkcji poetyckiej. 113 I to ta właśnie funkcja poetycka języka sprawia, że odczuwamyporuszenie, zaciekawienie, czasem nawet zaniepokojenie na sam dźwięk szczególnegozestawienia wyrazów. Dominowanie funkcji poetyckiej nad funkcją poznawczą nieusuwa oznaczania, a jedynie czyni je wieloznacznym. Spotęgowanie funkcji poetyckiejma miejsce siłą rzeczy w poezji właśnie, gdzie nakierowujemy swoją uwagęw większym stopniu na formę przekazu aniżeli na jego treść. W moim przekonaniupodobna sprawa przedstawia się w odniesieniu do powtórzeń dźwiękowychi wyrazowych w poezji. Mowa codzienna, która zawsze będzie punktem odniesieniawzględem jakiejkolwiek twórczości słownej, stanowiąc bazę dla języka wszelkiejtwórczości werbalnej, zna zjawisko powtórzeń, ale nie jest ono dla niej typowe. Jeżelicoś się mówi, to zazwyczaj mówi się to raz, wystosowując komunikat o charakterze113 Por. R. Jakobson, Poetyka w świetle językoznawstwa, w: W poszukiwaniu istoty języka, t. 2, Warszawa1989, 86.79