Pokaż treść!

oddaje istotę i wielką siłę oddziaływania tego środka wyrazu, jego ozdobnośći dostojeństwo: „Haec exornatio cum multum venustatis habet tum gravitatis etacrimoniae plurimum. Quare videtur esse adhibenda et ad ornandam et adexaugendam orationem.“Wiele do powiedzenia na temat szeroko pojętej eufonii (oraz kakofonii) w proziei poezji miał najwybitniejszy rzymski mówca i autor wielu dzieł z zakresu teoriii praktyki wymowy, Marek Tulliusz Cyceron. Nie stworzył on bynajmniej osobnegodzieła poświęconego tylko i wyłącznie tym zagadnieniom, ale w najróżniejszych swychpismach porozsiewał cenne dla nas uwagi od prawidłowej wymowy poczynając nawłaściwej kompozycji przemówienia kończąc. Nie sposób wyliczyć wszystkich jegouwag, ograniczę się do tych, które uważam za najbardziej reprezentatywne i godnewspomnienia. Cele Cycerona: aby mowa poza swym słownym wdziękiem, uzyskanymdzięki doborowi najwłaściwszych słów i starannej kompozycji, już samym swoimdźwiękiem uwodziła słuchacza i sprawiała mu jak największą przyjemność. Najwięcejuwag na interesujące nas tematy znajdujemy w napisanym około roku 55 przed Chr.obszernym trzyksięgowym dziele De oratore, a także późniejszym utworze z r. 46 przedChr. zatytułowanym Orator. W nim właśnie w rozdziałach 140-236 omawia środkiwysłowienia (elocutio, composito verborum), spośród których najwięcej miejscapoświęca zagadnieniom rytmu prozy i sprzeciwia się atakom zagorzałych „attycystów”,ponieważ niektórzy preferując attycki styl skromny, obrali skrajną jego postać, bezżadnych ozdobników, metafor i wpadającej w ucho rytmiki tekstu, a nadto wyśmiewalisztuczną według ich oceny, silnie zrytmizowaną prozę Cycerona (poświadcza tow swoich pismach Kwintylian).Najogólniej podstawą pięknego wyrażania się jest dla Cycerona to, co było dlaGreków epoki pierwszej sofistyki najistotniejsze: „uerborum… dilectus... auriumquodam iudicio ponderandus est” (De oratore III 37, 150) oraz: „non ad iudiciorumcertamen, sed ad uoluptatem aurium” (Orator 38). Przyjemność odbioru słuchowego,określona w innym miejscu mianem „aurium iudicium”, stawiana jest wielokrotnie namiejscu pierwszym: „orator lectis atque illustribus [uerbis] utatur, in quibus plenumquiddam et sonans inesse uideatur” 51 . W dziele Orator pisze Cyceron: „eaque [uerba]sint quam suauissimis uocibus (…) quamuis enim suaues grauesque sententiae, tamen,si inconditis uerbis efferuntur, offendent aures, quarum est iudicium superbissimum” 52 ,51 De oratore III 37, 150.52 Por. Cicero, Orator 44, 149-150.38