Pokaż treść!

WSTĘPWiele uwagi badacze literatury starożytnych Greków i Rzymian poświęcajązagadnieniom stylu, kompozycji lub użytego w utworach poetyckich metrum,koncentrując się w opisywaniu języka poszczególnych dzieł tylko na jego ogólnychwłaściwościach, a więc: czy jest archaiczny czy nowatorski, co i w jakiej mierze przejąłod poprzedników. Sprawom instrumentacji dźwiękowej, tak istotnej przecież dlawłaściwego i pełnego odbioru dzieła, nawet wybitni znawcy literatury starożytnejpoświęcają bardzo niewiele miejsca, a często bywa, że jeżeli nawet pojawia się jakaśwzmianka na ten temat, jest to zaledwie jedno krótkie zdanie 1 .Tematem niniejszej pracy jest właśnie ten aspekt języka utworu literackiego,który tak często jest przez badaczy literatury greckiej i rzymskiej pomijany: szerokorozumiana instrumentacja dźwiękowa (zwana również głoskową) w ujęciu estetycznym.Zagadnienia te od dłuższego już czasu znajdują się w samym centrum moichzainteresowań, zarówno na gruncie języka łacińskiego, gdzie są wyraźniej zarysowane,jak również języka greckiego, który traktował je znacznie swobodniej. Oczywiściemożna by dyskutować o obecności tychże zjawisk nie tylko w poezji, ale równieżw prozie, sami przecież pisarze starożytni, jak na przykład wybitny prozaik i teoretykwymowy Cyceron, wskazują w swoich dziełach na przykłady zastosowania takichśrodków artystycznego wyrazu w bardzo konkretnych celach. Ze względu jednak na to,że w prozie trudniej jest ocenić zamierzenia twórcy i trudniej tym samym obronićtwierdzenie o intencjonalnym użyciu aliteracji, dodając jeszcze do tego całąproblematykę tekstu jako materiału badawczego, fizyczną niemożliwość zbadaniacałości pozostawionego materiału, możliwe rozbieżności w rękopisach, jakie doszły donaszych czasów, a także znaczący udział percepcji i szeroko rozumianej intuicji badaczaw procesie analizy statystyczno-semantycznej, skoncentruję się jedynie na utworachpoetyckich należących do jednego wybranego rodzaju – do poezji epickiej.To właśnie poezja z racji niezwykłości lub też raczej niezwyczajności języka jesttakim obszarem, gdzie spodziewamy się efektów impresyjnego oddziaływania naodbiorcę-słuchacza nie tylko poprzez samą tkaninę słowną (por. łac. textus – plecionka,tkanina), ale również poprzez użycie efektów dźwiękowych, które w ramach krótkich1 Zob. K. Kumaniecki, Literatura rzymska. Okres cyceroński, Warszawa 1977, 48 (o języku Lukrecjusza);M. Cytowska, H. Szelest, Literatura rzymska. Okres augustowski, Warszawa 1990, 154 (o językuWergiliuszowej Eneidy), 519 (o języku Metamorfoz Owidiusza).4