Pokaż treść!

którym był najczęściej przyimek, jak w wyrazach „impono, innatus”, a rzadziejprzymiotnik lub rzeczownik: „caelicola, omnipotens”, czy też element zasadniczy,którym był temat, fizycznie drugi element wyrazu. Pytanie było zasadnicze, ponieważdotyczyło jednej z istotnych zasad kwalifikacji wyrazów do figur aliteracyjnychw rodzaju immortales mortales czy pater omnipotens. J. Vendryes w swojejfundamentalnej pracy na temat akcentu inicjalnego w łacinie 129 stwierdził, że w czasachdawnych z pewnością na przyimku, jako fizycznie pierwszym elemencie, spoczywałakcent i to był element odczuwany jako inicjalny, a czysty temat złożenia, głównynośnik znaczenia, pozostawał w cieniu. W epoce klasycznej temat uzyskał pewnąniezależność, częsta była w utworach poetyckich dekompozycja, stosowana tmeza,która w sposób szczególny podkreślała znaczenie tematu, będąc często elementemaliteracji, jak np.: w Eneidzie (VI 62): „hac Troiana tenus”. Z poczynionych przez mnieobserwacji wynika, że Rzymianie epoki klasycznej najwyraźniej odczuwali ważnośćrdzenia wyrazowego w złożeniach, skoro poeci często lokowali w tym miejscukonsonanse, zgodnie pobrzmiewające z nagłosem drugiego aliterującego wyrazu lubdrugim złożeniem. Tak więc przyjmuję, że w zależności od zaistniałej w tekście sytuacjifigurą aliteracyjną objęty może być albo sam nagłos albo rdzeń wyrazu. Przy tej okazjiod razu przyznaję, że na potrzeby pierwszej i najtrudniejszej, bo niezmiernieczasochłonnej statystyki liczbowej, dotyczącej aliteracji u Lukrecjusza, którejdokonałam jako pierwsza i bez udziału komputera, dostosowałam się – w celachporównawczych wyłącznie - do poczynionych w tym zakresie wcześniejszych badańz udziałem maszyn liczących, dokonanych przez amerykańskiego latynistę,W. M. Clarke’a 130 , ujmujących w tej statystyce z przyczyn technicznych wyłączniealiterację inicjalną. Zgadzam się w pełni z postulatem, że wszelkie dane statystycznewydobyte z tekstów powinny być opatrzone komentarzem i poparte przykładamiilustrującymi zastosowanie instrumentacji dźwiękowej i z podaniem funkcji przez niąpełnionych w danym miejscu poematu.Przechodząc do omówienia kwestii przydatności metod matematycznychw badaniach filologicznych, pamiętać należy o dość istotnej kwestii: język łacińskizachowany w tekstach nie reprezentuje, gdyż zwyczajnie nie jest w stanie,reprezentować łaciny żywej, języka mówionego danego czasu. A w dziedzinie, którąchcę się tej pracy zajmować, czyli stroną dźwiękową a nie graficzną utworów129 Por. J. Vendryes, Recherches sur l’effet intensite initiale dans latin, Paris 1902, 55-56.130 Por. W. M. Clarke, Intentional Alliteration in Vergil and Ovid, „Latomus” 35, 1976, 276-300.93