02.01.2015 Views

El legado de la verdad: La justicia penal en la transición peruana

El legado de la verdad: La justicia penal en la transición peruana

El legado de la verdad: La justicia penal en la transición peruana

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>La</strong> <strong>justicia</strong> <strong>p<strong>en</strong>al</strong> y <strong>la</strong> <strong>verdad</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> transición <strong>de</strong>mocrática<br />

nidad internacional <strong>de</strong> cooperar para <strong>la</strong> recuperación <strong>de</strong> <strong>la</strong> paz y <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>mocracia<br />

<strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido constructivo. En un s<strong>en</strong>tido simi<strong>la</strong>r, <strong>la</strong> Comisión Interamericana<br />

<strong>de</strong> Derechos Humanos ha seña<strong>la</strong>do que «<strong>la</strong> comunidad internacional<br />

ha i<strong>de</strong>ntificado una serie <strong>de</strong> lineami<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> materia <strong>de</strong><br />

<strong>verdad</strong>, <strong>justicia</strong> y reparación que se nutr<strong>en</strong> tanto <strong>de</strong> <strong>la</strong>s experi<strong>en</strong>cias vividas<br />

<strong>en</strong> distintas socieda<strong>de</strong>s como <strong>en</strong> los principios <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho reflejados<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> obligación <strong>de</strong> los Estados <strong>de</strong> administrar <strong>justicia</strong> conforme al <strong>de</strong>recho<br />

internacional». 11 <strong>La</strong>s normas internacionales, su interpretación jurispru<strong>de</strong>ncial<br />

y los lineami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> los órganos intergubernam<strong>en</strong>tales, coinci<strong>de</strong>n<br />

«<strong>en</strong> i<strong>de</strong>ntificar a <strong>la</strong> <strong>verdad</strong>, <strong>la</strong> <strong>justicia</strong> y <strong>la</strong> reparación como <strong>de</strong>safíos<br />

fundam<strong>en</strong>tales e ineludibles <strong>en</strong> <strong>la</strong> reconstrucción <strong>de</strong> una cultura <strong>de</strong> paz,<br />

tolerancia, respeto a <strong>la</strong> ley y rechazo a <strong>la</strong> impunidad». 12<br />

D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> este marco g<strong>en</strong>eral, ha habido <strong>de</strong>sarrollos bi<strong>en</strong> concretos<br />

respecto <strong>de</strong> <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>splegar <strong>la</strong> persecución <strong>p<strong>en</strong>al</strong> respecto <strong>de</strong><br />

ciertas conductas, como requisito impuesto por el <strong>de</strong>recho internacional.<br />

En esta línea, <strong>de</strong>b<strong>en</strong> citarse, por ejemplo, los principios <strong>de</strong> Louis Joinet, 13<br />

hoy actualizados por el estudio <strong>de</strong> Diane Or<strong>en</strong>tlicher. 14 En el ámbito regional<br />

interamericano, es muy conocida <strong>la</strong> fuerte posición <strong>de</strong> <strong>la</strong> Corte Interamericana<br />

<strong>de</strong> Derechos Humanos que <strong>de</strong> modo constante ha establecido<br />

que ninguna ley ni disposición <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho interno pue<strong>de</strong> impedir a un<br />

Estado cumplir con <strong>la</strong> obligación <strong>de</strong> investigar y sancionar a los responsables<br />

<strong>de</strong> vio<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos humanos. <strong>La</strong> Corte Interamericana <strong>de</strong><br />

Derechos Humanos ha establecido, <strong>en</strong> especial, que son inaceptables <strong>la</strong>s<br />

disposiciones <strong>de</strong> amnistía, <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong> prescripción y el establecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> excluy<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> responsabilidad que pret<strong>en</strong>dan impedir <strong>la</strong> investigación<br />

y sanción <strong>de</strong> los responsables <strong>de</strong> <strong>la</strong>s vio<strong>la</strong>ciones graves <strong>de</strong> los <strong>de</strong>rechos<br />

humanos como <strong>la</strong>s ejecuciones y <strong>de</strong>sapariciones. <strong>La</strong> obligación <strong>de</strong>l Estado<br />

<strong>de</strong> investigar <strong>de</strong> manera a<strong>de</strong>cuada y sancionar, <strong>en</strong> su caso, a los responsa-<br />

Universidad <strong>de</strong>l Salvador, Bu<strong>en</strong>os Aires, 7 <strong>de</strong> diciembre <strong>de</strong> 2004.<br />

11<br />

Informe <strong>de</strong> <strong>la</strong> Comisión Interamericana <strong>de</strong> Derechos Humanos sobre el proceso <strong>de</strong> <strong>de</strong>smovilización <strong>en</strong><br />

Colombia, emitido el 13 <strong>de</strong> diciembre <strong>de</strong> 2004, OEA/Ser.L/V/II.120 Doc. 60, para. 10.<br />

12<br />

Ib., para. 14.<br />

13<br />

«Informe final revisado acerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> cuestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> impunidad <strong>de</strong> los autores <strong>de</strong> vio<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> los<br />

<strong>de</strong>rechos humanos (<strong>de</strong>rechos civiles y políticos) preparado por el señor Louis Joinet <strong>de</strong> conformidad<br />

con <strong>la</strong> resolución 1996/119 <strong>de</strong> <strong>la</strong> Subcomisión», ONU, Comisión <strong>de</strong> Derechos Humanos, 49.° período<br />

<strong>de</strong> sesiones, Doc. E/CN.4/Sub.2/1997/20/Rev.1, anexo II.<br />

14<br />

«Estudio in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te sobre mejores prácticas, incluy<strong>en</strong>do recom<strong>en</strong>daciones, para asistir a los<br />

Estados <strong>en</strong> el fortalecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s capacida<strong>de</strong>s internas para combatir todos los aspectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> im-<br />

37

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!