El legado de la verdad: La justicia penal en la transición peruana
El legado de la verdad: La justicia penal en la transición peruana
El legado de la verdad: La justicia penal en la transición peruana
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>La</strong> <strong>justicia</strong> <strong>p<strong>en</strong>al</strong> y <strong>la</strong> <strong>verdad</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> transición <strong>de</strong>mocrática<br />
40<br />
Cfr. <strong>la</strong> exposición <strong>de</strong>l presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Corte P<strong>en</strong>al Internacional ante <strong>la</strong> Asamblea G<strong>en</strong>eral el 8 <strong>de</strong><br />
noviembre <strong>de</strong> 2005. .<br />
41<br />
VARNEY, Howard y J. SARKIN. «Failing to Pierce the Hit Squad Veil: A Critique of the Ma<strong>la</strong>n<br />
Trial». En South African Journal of Criminal Justice, 1997, p. 2. <strong>El</strong> 11 <strong>de</strong> marzo <strong>de</strong> 1996 se inició el<br />
juicio contra el ex ministro <strong>de</strong> Def<strong>en</strong>sa, Magnus Ma<strong>la</strong>n y otras 10 personas, por su presunta participación<br />
<strong>en</strong> el asesinato <strong>de</strong> 13 miembros <strong>de</strong>l Congreso Nacional Africano <strong>en</strong> 1987, <strong>en</strong> <strong>la</strong> región <strong>de</strong><br />
Kwazulu Natal. <strong>El</strong> 15 <strong>de</strong> abril <strong>de</strong> 1996 com<strong>en</strong>zó sus trabajos <strong>la</strong> Comisión <strong>de</strong> <strong>la</strong> Verdad y Reconcilia<strong>de</strong>l<br />
<strong>en</strong>juiciami<strong>en</strong>to <strong>p<strong>en</strong>al</strong> fr<strong>en</strong>te a los posibles efectos nocivos <strong>de</strong> cualquier<br />
actividad <strong>p<strong>en</strong>al</strong> que no sea estrictam<strong>en</strong>te restringida.<br />
También exist<strong>en</strong> otros <strong>de</strong>safíos específicos para <strong>la</strong> <strong>justicia</strong> <strong>p<strong>en</strong>al</strong>: <strong>la</strong><br />
<strong>de</strong>bilidad institucional o el retraso <strong>en</strong> el curso <strong>de</strong> <strong>la</strong> transición. Los procesos<br />
<strong>p<strong>en</strong>al</strong>es impulsados prematuram<strong>en</strong>te <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tan <strong>de</strong>safíos formidables.<br />
Casi inevitablem<strong>en</strong>te, el sector que gobernó mant<strong>en</strong>drá el control <strong>de</strong>l órgano<br />
judicial, los servicios <strong>de</strong> <strong>la</strong> fiscalía y <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> investigación<br />
policial y transformar estas instituciones llevará varios años. Un bu<strong>en</strong><br />
ejemplo <strong>de</strong> los problemas involucrados pue<strong>de</strong> verse <strong>en</strong> <strong>la</strong> absolución <strong>de</strong>l<br />
ex ministro <strong>de</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa, Magnus Ma<strong>la</strong>n, <strong>en</strong> Sudáfrica. <strong>La</strong>s acusaciones <strong>de</strong><br />
homicidio y conspiración <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> Ma<strong>la</strong>n y varios otros g<strong>en</strong>erales y<br />
oficiales sudafricanos, fueron empr<strong>en</strong>didas m<strong>en</strong>os <strong>de</strong> dos años <strong>de</strong>spués <strong>de</strong><br />
que Sudáfrica construyera su <strong>de</strong>mocracia. Pero mi<strong>en</strong>tras que el nuevo gobierno<br />
establecía una unidad in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> investigación, los servicios<br />
<strong>de</strong> fiscalía y los jueces seguían firmem<strong>en</strong>te anc<strong>la</strong>dos <strong>en</strong> el antiguo régim<strong>en</strong>,<br />
lo que condujo, l<strong>la</strong>nam<strong>en</strong>te, al fracaso <strong>de</strong>l juicio <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> Ma<strong>la</strong>n. 41<br />
Ante estos <strong>de</strong>safíos, <strong>de</strong>b<strong>en</strong> consi<strong>de</strong>rarse seriam<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s estrategias<br />
para <strong>la</strong> selección <strong>de</strong> casos, así como el modo <strong>de</strong> <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tar otras limitaciones<br />
como <strong>la</strong>s referidas a <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> prueba, <strong>la</strong> prescripción o <strong>la</strong><br />
cosa juzgada. Tanto por sus limitaciones, como por sus posibles contribuciones<br />
a procesos que no involucran una consecu<strong>en</strong>cia <strong>p<strong>en</strong>al</strong>, <strong>la</strong> <strong>justicia</strong><br />
criminal <strong>en</strong> el contexto <strong>de</strong> una transición a <strong>la</strong> <strong>de</strong>mocracia <strong>de</strong>be ser evaluada<br />
<strong>en</strong> su re<strong>la</strong>ción con los <strong>de</strong>más mecanismos que han ido tomando<br />
forma <strong>en</strong> <strong>la</strong> práctica <strong>de</strong> esta c<strong>la</strong>se <strong>de</strong> procesos.<br />
3.2. Justicia <strong>p<strong>en</strong>al</strong> y comisiones <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>verdad</strong><br />
<strong>La</strong> <strong>justicia</strong> <strong>p<strong>en</strong>al</strong> y <strong>la</strong>s comisiones <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>verdad</strong> han pres<strong>en</strong>tado diversos<br />
modos <strong>de</strong> re<strong>la</strong>ción <strong>en</strong> <strong>la</strong>s distintas experi<strong>en</strong>cias comparadas. De manera<br />
g<strong>en</strong>eral, <strong>la</strong> <strong>justicia</strong> <strong>p<strong>en</strong>al</strong> y <strong>la</strong> <strong>verdad</strong> han sido <strong>en</strong>t<strong>en</strong>didas como alternati-<br />
49