Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

ingepast: door de episodenbouw en de hantering
daarvan (...) blijft de lezer zich er van
bewust, dat het verleden voor hem beschreven
wordt door iemand (een romanfiguur!)
met een beperkt inzicht in dat verleden;
maar ook, vooral, in het heden.’ Antonia
Graving constateert in haar roman-in-deroman,
met betrekking tot de üacchanaliaaffaire
\lat een in wezen kleinzielige en burgerlijk
familiedrama (geld, macht, generatieconflict,
haat en jaloezie van vrouwen) en
verder roddel en politiek gekonkel, als een
ondoorzichtig scherm geschoven zijn voor
een maatschappelijk en geestelijk uitzonderlijk
bewogen moment, dat (...) best had kunnen
fungeren als scharnier tussen een oud en
een nieuw bestel.’
In een beschouwing in ‘Ons Erfdeel’ (no. 2,
1972) onderstreept ook Aldert Walrecht dit
aspect van ‘Huurders en Onderhuurders’:
‘Deel II (...) bestaat uit dagboekfragmenten,
aantekeningen, excerpten, brieven, en het
lijkt aanvankelijk nogal los te staan van het
eerste deel, totdat men ontdekt, dat de geschiedenis
die Antonia draving over het
oude Rome schrijft eigenlijk een ‘doublé’ is:’
van het verhaal uit deel I, met dien verstande
dat de lezer – met deel I in zijn achterhoofd
– meer begrijpt van de situatie in het oude
Rome, dan Antonia Graving die alleen dat
oude Rome wil doen herleven. Maar ook
omgekeerd is het zo: door de beschrijving
van het oude Rome krijgt de lezer (niet de
schrijfster Antonia Graving!) weer meer inzicht
in de situatie in het Nederlandse huis
uit deel I.’ Het contrast tussen het ‘grote’
historische gebeuren van de Bacchanalia (gezien
door de ogen van een goedwillend, maar
gefrustreerd en enigszins autoritair ingesteld
hedendaags mens, een classicus, rector van
een Nederlands gymnasium) en het ‘burgerlijke’
drama dat uit Livius’ verhaal te distilleren
valt (gezien door de ogen van een
groepje middelbare scholieren die met de
263
bovengenoemde rector in conflict zijn) is het
onderwerp van een – oorspronkelijk voor
schoolvoorstellingen bedoeld – toneelstuk,
dat ik in 1971 in opdracht van DE NIEUWE
KOMEDIE heb geschreven. (‘Geen Bacchanalen’).
Een ander spel. ‘Een draad in het
donker’, (parafrase op het verhaal van Theseus
en Ariadne) is door Helle Alofs in een
doctoraalscriptie over mijn werk (Universiteit
Nijmegen) als volgt samengevat: ^Een
draad in het donker’ begint en eindigt met
eenzelfde droom. Daartussenin is een stuk
werkelijkheid, gelijk aan die droom, en de
werkelijkheid loopt aan het slot weer in de
droom over. Droom en werkelijkheid lopen
– niet zonder goddellijke tussenkomst evenwel
– in elkaar over als de twee zijden van
de ring van Möbius. Het stuk is gebouwd op
een mythologisch gegeven, waaraan een
niveau van rationaliteit wordt toegevoegd.
Een belangrijk motief is het labyrint-motief,
dat niet alleen te vinden is in de doolhof
waar de (denkbeeldige) Minotaurus heerst,
maar meer nog in het proces dat Ariadne
doormaakt, en dat zijn apotheose vindt in de
door Ariadne niet zonder meer aanvaarde
inwijding door Dionysos, en in haar persoonlijke
bewustwording, door welke laatste de
tweede droom, en het ontwaken daaruit, hoe
gelijk ook aan die waarmee het proces begon,
toch een geheel andere inhoud gekregen
hebben.’
‘De tuinen van Bomarzo’ is een speurtocht
naar het waarom en wanneer van een doolhof-achtig
kasteelpark in midden-Italië, vol
beelden van halfgoden, nimfen en monsters
uit de antieke mythologie. Het boek gaat
over de mensen die het (misschien) hebben
laten aanleggen, over het labyrint als oeroud
symbool van de inwijdingsweg en als gezelschapsspel,
en over de uit archaïsche tijdperken
stammende verering van bronnen en heilige
wouden. Bos en stroom hebben mijn
fantasie altijd al aan het werk gezet; in de