Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

More documents

Recommendations

Info

272 zoons Kypselos en Lykofron naar hun grootvader van moederszijde, Prokles van Epidaums. Deze stelde, toen hij hen op hun terugtocht uitgeleide deed, de vraag of zij wel wisten wie hun moeder had gedood. De jongste zoon, Lykofron, begreep hieruit dat zijn vader zijn moeder had vermoord en vatte zo’n grote wrok tegen Periander op, dat hij bij thuiskomst weigerde met hem te oom” municeren. De vorst ontstak in grote woede en stuurde zijn zoon het paleis uit. Toen Periander van de ‘enigszins onnozele’ Kypselos de reden van Lykofrons houding te weten was gekomen, verbood hij de inwoners van Korinthe zijn zoon in hun huis op te nemen. Na enkele dagen probeerde hij in een gesprek onder vier ogen de jongen van gedachten te doen veranderen, maar toen ook dit tevergeefs bleek, zette hij Lykofron op de boot naar het onder Korinthische invloed staande eiland Kerkyra (Korfoe) en nam vervolgens wraak op zijn schoonvader, die de narigheid tenslotte had veroorzaakt. Na verloop van jaren voelde Periander zich niet meer in staat om verder te regeren en wilde hij dat Lykofron de regering overnam. De met een verzoek hiertoe naar Kerkyra gestuurde gezant werd door Lykofron geen antwoord waardig gekeurd. Periander zond hierop zijn dochter om haar broer tot andere gedachten te brengen, maar deze antwoordde niet naar Korinthe te zullen komen ‘zolang hij zijn vader daar in leven wist’. Tenslotte stelde Periander voor om van plaats te ruilen: hij zou naar Kerkyra, Lykofron naar Korinthe gaan om zijn opvolger te worden. Lykofron stemde daarmee in, maar werd door inwoners van Kerkyra, die Periander niet op hun eiland wilden hebben, ter dood gebracht. Hermans heeft bovenstaande verhaalkem vrijwel geheel intact gelaten al deed hij natuurlijk meer dan ‘het vaardig in de dia- loogvorm omzetten’ 4 . Brokstukken Herodotus, soms letterlijk gehandhaafd, zijn anders gearrangeerd en gelardeerd met een aantal ‘kernachtige’ uitspraken van Periander (zoals die bij Diogenes zijn overgeleverd) in het Grieks 5 , waarbij Hermans in een noot opmerkt dat de Griekse citaten ook op het televisiescherm geprojecteerd zouden moeten worden (hetgeen bij de uitzending inderdaad gebeurde): ‘Dit is leuk voor de Griekse gastarbeiders, die waarschijnlijk moeite zullen hebben met de Nederlandse uitspraak van het Grieks’. Een curieus argument, natuurlijk, en er is dan ook wel reden bij de gegeven motivering een vraagteken te plaatsen, al was het alleen, omdat de auteur Hermans meer dan eens bewezen heeft van mystificaties niet afkerig te zijn. 6 De door hem gecreëerde personages zijn dat, t.a.v. hun handelingen, doorgaans trouwens evenmin. Natuurlijk kan men opmerken, dat de Griekse citaten het stuk een pseudo-authenticiteit verlenen 7 , maar daarnaast is er aanleiding in de door Hermans gelegde relatie tussen Perianders spreuken en Griekse gastarbeiders een vorm van actualisering te zien. Hermans plaatst zijn noot op p.34, bij Perianders adagium ‘Democratie is beter dan tirannie’, dat tevens als motto van het stuk fungeert, maar niet de eerste Griekse spreuk in de tekst is, want die vindt men reeds op p.22. Waarom is dus juist Perianders uitspraak over de democratie nu zo ‘leuk’ voor Griekse gastarbeiders? Er is, lijkt ons, weinig fantasie voor nodig om te veronderstellen, dat Griekse gastarbeiders anno 1975 nog heel goed wisten, wat de dagelijkse praktijk van een tiranniek bewind, klaarblijkelijk per traditie gevoerd onder het mom van democratische beginselen, betekende. Maar even goed wisten zij, welk heil ‘echte’ democratieën voor hen in petto hadden: het recht hun arbeid in dienst te mogen stellen van zulke democratieën is voor hen
niet meer dan een ‘rechtvaardigheid’ à la Periander. hen gedachte die in Hermans’ stuk door Perianders raadsheer trouwens letterlijk wordt verwoord, niet toevallig hanteert hij de term ‘gastarbeiders’ als synoniem voor ‘slaven’; ‘’t Zou onrechtvaardig zijn de rijke ondernemers veel slaven toe te staan ten nadele van de kleine ondernemers die niet zoveel gastarbeiders kunnen betalen. (. .) Periander is rechtvaardig. Hij heeft daar een eind aan gemaakt’ (pp. 71/72). Voor Griekse gastarbeiders zijn, in zeker opzicht, de verschillen tussen tirannie en democratie nogal betrekkelijk, wordt ons gesuggereerd. Het hanteren van de oorspronkelijke Griekse wijsheden van Periander stelde de auteur ook in staat een van de aardigste scènes van het spel in te voeren, m. die, waarin de oude Periander het volk toespreekt (pp. 81-83). In een regie-aanwijzing vergelijkt de auteur zijn held op dat moment met ‘een Amerikaans president (die) zich laat fotograferen, als hij de verkiezingen heeft gewonnen – nog een vorm van actualisering. Periander verkoopt in deze scène zijn ‘wijsheden, die de vrucht van een geheel leven vol opoffering betekenen’, die ‘richting kunnen geven aan uw leven , die ‘steun verschaffen bij tegenslag en moeilijkheden’ karakteristieken, waarvan de hypocrisie de lezer/kijker inmiddels moeilijk meer kan zijn ontgaan – nog eens aan het verzamelde volk, dat Periander hierom ‘oorverdovende ovaties’ brengt (p.83). Zijn Griekse leuzen worden daarbij door de raadsheer ‘dreunend’ van simultaanvertaling voorzien. De gehele scène doet sterk denken aan de al even ‘Amerikaanse’ wijze, waarop evangelisten als Billy Graham hun ‘goddelijke’ wijsheden aan de man weten te brengen. En zijn Perianders wijsheden soms minder goddelijk? Hij blijkt in ieder geval heel goed te weten, hoe hij de bovenaardse machten voor eigen gebruik 273 dient aan te wenden. Zijn bevelen, vermeldt hij met trots, zijn hem door de godheid zelf ingegeven: ‘Ik ben het die de boodschap van de godheid over heb gebracht. Niet ik heb bevolen, maar de godheid door mijn mond (p. 19). Dat we deze woorden van Periander met evenveel korrels zout dienen te nemen als zijn authentieke Griekse leuzen, blijkt evenwel onmiddellijk na de scène waarin hij het volk zo stichtelijk heeft toegesproken. Tegenover zijn raadsheer, een minstens even cynisch heerschap als hijzelf, brengt hij de goddelijke inspiratiebron terug tot meer aardse proporties: ‘Het noodlot bestaat niet en het zijn niet de goden die de wereld maken maar de mensen. Ongelukkig hij die naar de praatjes van het orakel van Delphi luistert. Wat zouden die voorspellingen ook anders kunnen zijn dan wat ze nu eenmaal zijn: het geraaskal van een bedwelmde oude heks? ’ (p. 84). Uiteraard is een opmerkelijke wijsheid als deze niet bestemd voor het juichende volk. Het is dan ook geen authentieke uitspraak van Periander. Elders heeft Hermans trouwens een aardige opmerking gemaakt over het onvertaald citeren van buitenlandse schrijvers. Hij is daar, blijkens het ‘Vooraf’ van Het Sadistische Universum, geen voorstander van. Buitenlandse schrijvers, meent Hermans, worden vaak in het oorspronkelijk geciteerd ‘omdat het dan veel mooier klinkt’. Daarom paste hij in eigen ‘esseejs’ een andere werkwijze toe: ‘citaten uit buitenlandse schrijvers heb ik grotendeels in het Nederlands vertaald om ze niet mooier te laten lijken dan ze zijn’ (t.a.p. 7). Waarom de authentieke uitspraken van Periander dan wel in het Grieks geciteerd? Het simpele antwoord: mede, om die uitspraken mooier te laten lijken dan ze zijn. Want dat de diepzinnige spreuken van Periander, die in het Grieks zo fraai klinken, in Hermans’ Periander geenszins worden geciteerd om hun wijsheid en waarachtigheid,
Page 2 and 3:
142 Een verworpen fragment van Dèr
Page 4 and 5:
144 te wekken dan te bevredigen en
Page 6 and 7:
146 Haar Hektor sprak met zijn Andr
Page 8 and 9:
148 Dèr Mouw de passage bij Homero
Page 10 and 11:
150 4 en 9-10 van resp. november '7
Page 12 and 13:
152 eens komt de dag, waarop het he
Page 14 and 15:
154 COUPERUS ALS SURPRISE F. L. Bas
Page 16 and 17:
156 de. Veel van Couperus’ schets
Page 18 and 19:
158 komt morgen denk ik, klaar’.
Page 20 and 21:
160 aan schrijven’. - De grote 14
Page 22 and 23:
162 Couperus ’ Komedianten’ en
Page 24 and 25:
164 tio Oratoria 5 ; dat de dichter
Page 26 and 27:
166 was. Couperus introduceert Cris
Page 28 and 29:
168 Romeinse theater niet heel aann
Page 30 and 31:
170 Petronius bij Couperus J.B.W. P
Page 32 and 33:
172 Couperus’ mooiste antieke ver
Page 34 and 35:
174 beden Gito. Nog enige opvarende
Page 36 and 37:
176 gebrachte verplaatsing van de v
Page 38 and 39:
178 het celeuma in. Zo zijn in Coup
Page 40 and 41:
180 De antieke mythische verbeeldin
Page 42 and 43:
182 Uit het voorgaande blijkt voldo
Page 44 and 45:
184 in Vandaag van de oudere over d
Page 46 and 47:
186 Het spreekt vanzelf dat, wie he
Page 48 and 49:
188 stukken. Het interludisch Voorw
Page 50 and 51:
190 Wat de conclusie van de eigen N
Page 52 and 53:
192 De Herder Apolloon, een onontde
Page 54 and 55:
194 4 Maar: ‘Leto! ’. zegt hij,
Page 56 and 57:
196 Structureel gezien valt direct
Page 58 and 59:
198 8 V.W., III. Beginselen der Che
Page 60 and 61:
200 Korinthe om op kracht te komen.
Page 62 and 63:
202 stuiven ‘roepende dat de zon
Page 64 and 65:
204 ster af te schaffen, uit te ban
Page 66 and 67:
206 Jan Heyn Jr., De duistere denke
Page 68 and 69:
208 als vuur. Leopold draaide zich
Page 70 and 71:
210 het leger moest voort. En na ve
Page 72 and 73:
212 bank. Alles lag klaar voor de l
Page 74 and 75:
214 veen. Haar tante nam me in de a
Page 76 and 77:
216 paradox. 5 Onder paradox wil ik
Page 78 and 79:
218 3 Men ziet het, als ooit een sa
Page 80 and 81:
220 zeestraat moesten varen, maar o
Page 82 and 83: 222 orthodox-Nietzscheaanse lijn vo
Page 84 and 85: 224 nog eenzijdig. In r. 3 is het o
Page 86 and 87: 226 Kirke en Odysseus Zij stonden s
Page 88 and 89: 228 Phaëton Zóó streng had hij d
Page 90 and 91: 230 Apollo konnte nicht ohne Dionys
Page 92 and 93: 232
Page 94 and 95: 234 hogelijk prijst: ‘Ik herlees
Page 96 and 97: 236 heden. Een ietwat beschonken Eu
Page 98 and 99: 238 maar een jongen lijk Paris, die
Page 100 and 101: 240 onverklaarbaar was als de Olymp
Page 102 and 103: 242 oedipale terugkeer naar de oors
Page 104 and 105: 244 wohl gehort und wohl empfunden,
Page 106 and 107: 246 258/259: Violenta nemo imperia
Page 108: ‘Een diep verlangen bloeide in he
Page 111 and 112: Stukjes antiek bij G. Achterberg W.
Page 113 and 114: lezer, wat de dichter overkomt, en
Page 115 and 116: 2 ZIEKENHUIS Ziekenhuis. Wiekensuis
Page 117 and 118: geheel voor het gedicht, omdat ik z
Page 119 and 120: zinnig voor zijn eigen bedoelingen.
Page 121 and 122: eeld uit latere tijdperken. Toen al
Page 123 and 124: ingepast: door de episodenbouw en d
Page 125 and 126: MYTHE EN MIMICRY Hedwig Spellers 26
Page 127 and 128: 267 Toch bestaan er plausibeler ver
Page 129 and 130: Tot een paroxistische kristallisati
Page 131: Oedipus op Korfu R. Th. & W. J. van
Page 135 and 136: ewerking van de stof een aantal ‘
Page 137 and 138: één been in die werkelijkheid en
Page 139 and 140: heeft, zal wel gezocht moeten worde
Page 141 and 142: Overal borsten Mus - meubelbruin ge
Page 143 and 144: de goden slechts bestaan door de me
Page 145 and 146: DE GRIEKSE GODEN LEVEN NOG Hans War
Page 147 and 148: Hetzelfde beeld in ‘Oorzaak en Ge
Page 149 and 150: ARES Wilde Ares, ik ben de vrede mo
Page 151 and 152: II Truus in Rome 1 Palatijn Het den
Page 153 and 154: ‘Ik ben autodidact, ik bedoel, ik
Page 155 and 156: Aemulatio De drie adaptaties die Cl
Page 157 and 158: tussen nacht en morgen staat, naar
Page 159 and 160: aan de naam van de vader voorbereid
Page 161 and 162: op Claus’ zodiakteken, de Ram (to
Page 163 and 164: ma, Bijlage van Kleio, III, 2 (1973
Page 165 and 166: Hetzij ze harteloos nrijn hartstoch
Page 167 and 168: Na zijn omhelzing zal de Dood je wi
Page 169 and 170: etrekking op de antieke notie van h
Page 171 and 172: De rangschikking als driehoeksfiguu
Page 173 and 174: vonnd door de vijf planeten, bezit
Page 175 and 176: Het Orpheus-thema in de Nederlandse
Page 177 and 178: Orpheus kan voor LUCEBERT optimaal
Page 179 and 180: 319 In de korte roman Orpheus (1960
Page 181: 10 Voor een bespreking van deze rom
show all

Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?