Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

320
voelt met ‘die haveloze tweelingbroer’ van hem en daarbij de dood op het kruis waardevoller
vindt dan die door verscheuring, dan is Kasper zich bewust van zijn Messiaanse identiteit.
Op zijn queeste in de onderwereld (in gradaties: stad-kerkhof-bar-flat van Eurudike) ontmoet hij
ten langen leste zijn Eurudike als ... een ervaren stripteaseuze. Aangezien hij vastbesloten is haar
‘uit de hel te redden’ en zijn fout – hij verkeert namelijk in de waan dat hij haar gedood
heeft – goed te maken, heeft hij er zelfs voor over om zich te laten bespotten. Zij beweert
immers geenszins Eurudike te heten en wil met hem niets te maken hebben. Ze speelt dan maar
het mythische spelletje mee en zendt hem voorop de stad in. In de authentieke beleving van zijn
Orpheus-zijn kijkt Kasper niet om. Al spelend op zijn mondharmonika komt hij terecht in een
betoging; bij het politiebevel tot stilstand wil hij met zijn muziek de gemoederen bedaren, doch
zijn daad wordt als provocatie aangezien. Hij wordt neergeschoten en hij valt op de keien, de
armen uitgestrekt met de mondharmonika in zijn rechterhand. Hij sterft in het volle besef dat
hij de Messias-Orpheus is wiens Eurudike aan de dood ontrukt is en hem volgt.
Kasper is wel degelijk een integrale Orpheus: de magische zanger, de vredebrenger en de voor
(de) gek gehouden minnaar. Mede door het optreden van nog enkele andere personages die met
de mythe in verband kunnen gebracht worden, is deze roman een buitengewone transpositie van
de Orpheus-mythe(n) in magisch-realistisch perspectief 10 . Ook al beweert de schrijver dat het
niet in zijn bedoeling lag een moderne versie van het Orpheus-thema te brengen 11 , toch is de
indruk onontkoombaar dat Orpheus’ komst in de wereld in Kasper even belangrijk is als die van
de Messias in Joachim Stiller, en dat hij daarvoor Orpheus tot volle wasdom heeft laten komen
door een voldoende aantal mythologische referenties 12 .
Als besluit kunnen we zeggen dat voor vele dichters en romanschrijvers Orpheus appelleert aan
hun ingesteldheid om het leven te zien als ‘een paradijs verloren/en hopend blijven handen
reiken van Orpheus naar Eurydice.’ 13
NOTEN
1 H. MARSMAN. Theresa Immaculata, in Verzameld
Werk, A’dam, 1972, p. 388.
2 B. DECORTE, Orfeus gaat voorbij (8.).
3 C.G. JUNG, De mens en zijn symbolen, R’dam,
1973, vijfde druk, pp. 150-158.
4 P. DIEL, Le symbolisme dans la mythologie
grecque. Etude psychanalytique, Paris, (bibl.
PetitPayot87),1966,p.41.
5 Voor een uitgebreidere studie, zie E. de LAET,
Het Orpheus-thema in de Nederlandse poëzie in
de periode 1909-1964, in Nova et Vetera, 53,
1975-76, nr. 5, pp. 333-353.
6 C.J. DINAUX, Gegist Bestek I, ’s Gravenhage,
z.j., p. l73.
7 Deze gedachten zijn gebaseerd op de proeve van
tekstinterpretatie van ‘Orphuis’ in T.A. VAN
DIJK, Taal Tekst Teken, A’dam, 1971, pp.
203-233, en J. CASPERS-J. WECK, Röntgenstralen
door moderne poëzie, A’dam-Antwerpen,
1971, tweede druk, pp. 38-53.
8 C.J. DINAUX, Gegist Bestek II, ’s Gravenhage,
Z.j. p. 221.
9 Deze idee is ontleend aan de bespreking van
deze roman door Hanneke van BUUREN, De
draak achter het toneel was de hoofdpersoon,
in Ons Erfdeel, 10, 1976, nr 3, pp. 428-430.