Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

220
zeestraat moesten varen, maar ontdekkersvloten waren dat bepaald niet. En dan het slot, het
tweede terzet:
Maar het gevaar bleef in het mensch’lijk brein:
Het veelbelasterde ultramarijn
Was rimpelloos, en gaf zich nergens bloot.
Hier hebben wij een volledige herinterpretatie. De juist genoemde helden met hun vloot of schip
passeren de maar al te reëel voorgestelde zeemonsters (al kunnen zij hun oorsprong wel in het
brein van een of andere Sinbad hebben gehad): hier vertonen zij zich nooit. Betekent dat dat zij
niet bestaan? Dat wordt niet gezegd. Belangrijk lijkt mij het accent op ‘bleef. De mensen
kunnen spreken en dichten over de werkelijkheid, maar de werkelijkheid geeft zich niet bloot.
De mogelijkheid van hersenschim wordt wel opengelaten, maar krijgt niet de nadruk: de
‘moraal’ is eerder: hersenschim of niet, subjectief blijft het gevaar zijn kracht doen gelden. Dit
openingssonnet is mysterieus genoeg om onze zekerheden bij het lezen van het vervolg te
hebben ondergraven.
De mogelijkheid dat IV 11, Narkissos, de ring met dit openingsgedicht sluit, zodat het
slotsonnet over Paris een soort epiloog zou vormen, kan ik hier nog niet uitwerken, evenmin de
duidelijke dwarsverbindingen met de andere openingsonnetten, die alledrie ook dubieuze
zeemanservaringen uit de Odyssee ten grondslag hebben, al slaat II 1 dan op een avontuur van
Menelaos, niet van Odysseus zelf. Alleen over II 1 en III 1 zal ik toch beneden althans iets
zeggen.
Houden wij de volgorde van de eerste reeks voorlopig aan, dan komt nu.
Odysseus in de onderwereld
Bruin loof hing dampig voor de donk’re grot,
Waarbij zijn nieuwste heldendaad beraamde,
En waar de bergstroom met de wind tezaam de
Verschrikkingen verkondde die hun lot
Het lot der schimmen woest omringden, tot
Eén hen verlossen kwam, die hen beaamde
Met offerbloed, en voor de oop’ning staande
Hun ziel en stem bezwoer tegen ’t verbod.
Zij spraken: in de wind en in het water
Dat verderruischte: en met grage mond
Dronken zij van het bloed dat zij begeerden.
Maar anderen zeggen: hij was de een’ge prater,
En praatte als een ‘ge schim, in droom, en wond
Zich op, tot hij waanzinnig wederkeerde.