Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

143
zelfontvouwing van Brahman goddelijk en is het kleine ik als deel van het goddelijke ik tegelijk
even groot als God en is God tegelijk even klein als hij.
Bovendien is hij ook goddelijk daarin dat hij schepper van zijn eigen wereld is, een wereld
waarin krachtens haar aard van goddelijke schijn weliswaar alle waarden zoals goed en kwaad,
mooi en lelijk wegvallen, of beter ook op schijn berusten, maar die een dichter toch vooral
verheerlijkt als schone scliijn. En dat heeft Dèr Mouw op grootse wijze gedaan.
Adwaita verkondigt een filosofie (ontologie en kenleer) die in het verlengde ligt van, maar zich
tevens toch onderscheidt van wat de prozaschrijvende filosoof Dèr Mouw had gezegd en de in
de Laan van Meerdervoort in Den Haag wonende kamergeleerde bleef vinden, met name wat de
stelligheid van de overtuigingen betreft (dit tot ontsteltenis van een Van Eeden), maar de relatie
tussen de filosoof en de dichter valt buiten dit bestek.
2 Terecht, maar toch enigszins misleidend, is boven gezegd. Wat niet tot uiting kwam is niet
alleen dat de wereldbeschouwing niet zuiver Indisch was, maar ook dat het dichterschap veel, ja
bijna uitsluitend Westerse momenten bevat, dat met name de classicus Dèr Mouw zich duidelijk
in zijn poëzie manifesteert. Nu heb ik daarover ooit uitvoerig geschreven 3 en het is niet zo leuk
in herhalingen te vervallen. Daarom hier slechts enkele opmerkingen en als nieuwtje de
bespreking van een rechtstreeks op Homeros teruggaand, maar door Dèr Mouw uiteindelijk niet
gebruikt fragment. Dèr Mouw heeft pas laat gedichten gepubliceerd, maar hij heeft er al heel
vroeg geschreven, onbelangrijke jeugdpoëzie, terecht in de Verzamelde Werken, waarvan deel III
(Amsterdam 1951) niet eerder uitgegeven poëzie bevat, niet opgenomen. Incidenteel schreef
Dèr Mouw ook tussen zijn vijfentwintigste en zijn vijftigste jaar nog wel gedichten, maar zoals ik
het eens ongeveer heb geformuleerd in een herdenkingsartikel in Hermeneus van december
1963: in een vorm die uitdrukkelijk niet au sérieux wenste te worden genomen: gelegenheidsgedichten,
zoals vakantiegroeten op rijm, fameuse Sinterklaasgedichten, verjaardagswensen, en
dan vrij vaak in het Latijn, soms in het Grieks. 4 De poëtische waarde mag niet altijd zeer groot
zijn geweest, virtuoos en elegant is het altijd wat hij schreef.
En een groot kenner van de literatuur, de antieke en de moderne westerse was Dèr Mouw, de
gulzige lezer met zijn geweldige geheugen. Zijn belezenheid t.a.v. de antieke poëzie blijkt al in
zijn proefschrift verbijsterend groot te zijn. In 1890 was hij gepromoveerd bij Van Leeuwen, de
man die zich zo verdienstelijk zou maken met zijn Aristophanes-commentaren. De titel van de
dissertatie luidt: Quomodo antiqui naturam mirati sunt? . Uitgangspunt is dat men zich in de
dagen van Schiller en Von Humboldt heeft afgevraagd of de Ouden wel een natuurbesef hebben
gehad zoals (sedert de Romantiek) de Modernen. Schiller had het ontkend en prompt een
reactie uitgelokt van mensen die om het hardst met bewijsplaatsen uit de antieke literatuur
kwamen aandraven om te demonstreren dat de oudheid grote bewondering voor de natuur had
gekend. 5 Dèr Mouw zelf legt om te beginnen in zijn proefschrift de nadruk op het subjectieve
moment in de natuurbeleving, de afhankelijkheid van de eigen stemming, maar vooral, hij
plaatst de probleemstelling in een historisch perspectief, onderscheidt verschillende fasen in de
oudheid en geeft bij zijn analyses van de diverse oorzaken door verschillen of vermeende
verschillen in natuurgevoel tussen de verschillende perioden van de oudheid en de latere tijd
uitvoerige zeer interessante cultuurhistorische beschouwingen, waarbij hij ook en juist de rol die
het Christendom heeft gespeeld nader onderzoekt. Maar het zou alweer te ver voeren dit
proefschrift hier nader te bespreken. Het lijkt mij meer mijn taak in dit artikel nieuwsgierigheid