Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

234
hogelijk prijst: ‘Ik herlees veel. Homerus, de
Odyssee, lees ik elke dag. De vertaling van
Bertus Aafjes is schitterend, schitterend.’ 6
Karel van de Woestijne komt er wat minder
goed af met zijn vertaling: ‘Zelfs de barokke
vertaling van de Ilias door Karel van de
Woestijne, die een rol speelt in ‘De perikelen
van Bergen op Zoom’ kan mij niet van de
wijs brengen.’ 7 (Het gaat hier nog steeds om
die beheersing, H.B.)
Zijn grote verwantschap met de klassieke
wereld manifesteert zich ook via het optreden
van een classicus in de verhalen ‘Mijn
vriend de moordenaar’, ‘De grote God Pan’
(waar ik later nog uitgebreid op terugkom)
en de roman ‘Lucinda en de Lotoseter’,
waarin de ik-figuur op sarcastische wijze zijn
beroepsgenoten de les leest: ‘Soms dreef ik
zelf de spot met deze pedante onbenulligheden
(glossen bij een tot dan toe verkeerd
verklaarde versregel van Plautus, bij een
slecht geplaatste komma, die het juiste
begrip van een Hellenistische schrijver verstoorde,
H.B.), die mij de faam van geleerde
verschaften en meestal berustten op het gebruik
van een gewone dosis eruditie gepaard
aan een literaire gevoeligheid, die maar al te
dikwijls bij philologen ontbreekt.’ 8 In dezelfde
roman ook deze uitspraak: ‘Mijn vaderlandsgevoel
was nooit erg onstuimig geweest
– het oude Hellas was mijn vaderland.’
9
Het laatste citaat sluit fraai aan bij een uitspraak
van Gijsen, door Jan Greshoff aangehaald
in een beschouwing over de tegenstelling
Hellas-Amerika in de figuur Gijsen:
‘Iedere Europeër kan op heden slechts twee
grote intellectuele avonturen beleven: Amerika
en Hellas. Met Amerika en zijn zedelijk
barbarisme wordt hij < geconfronteerde (wie
de schuldige is blijft ongeweten! ). Het trekt
al zijn verworvenheden brutaal in twijfel,
ondermijnt al spottend zijn zedelijke waarden.
Maar naar het witte Hellas drijft hem de
donkere dankbaarheid om wat de basis van
zijn geestelijk leven is, de ontroerende liefde
voor het land dat ons Odusseus schonk en
Oedipus en Antigone en Alceste, en Iphigenie
en Socrates en Aristoteles en Phidias, om
de kunstenaar evenzeer als om de figuren die
zij met ontstellende kracht hebben uit het
niet getrokken en opgesteld in het voorportaal
van elke beschaafde geest. Naar Griekenland
gaan wij met ons hart, naar Amerika
met ons kritisch verstand, met de wapens die
Pallas Athene ons meegaf. Tegen Amerika
moeten wij ons elk moment verdedigen, aan
Griekenland geven wij ons teder over.’ 10
Uit het voorgaande is hopelijk nog duidelijker
geworden dat de klassieken van groot belang
geweest zijn en nog zijn voor het schrijversschap
van Mamix Gijsen. In dit artikel zal ik
trachten een beeld te geven van de klassieke
elementen in het werk van deze Vlaamse
auteur, evenwel hoogstwaarschijnlijk op een
manier, die zal afwijken van de werkwijze in
de overige artikelen in deze speciale Hermeneusaflevering,
hetgeen samenhangt met
mijn achtergrond als neerlandicus.
Mijn artikel zal op de volgende wijze ingedeeld
zijn: Eerst zal ik een globale tocht
maken door al het fictionele werk (dus het
reisverslag ‘Odysseus achterna’ zal buiten beschouwing
blijven) op zoek naar klassieke
verwijzingen. Daarbij zal ik nagaan op welke
wijze deze functioneren binnen het desbetreffende
verhaal of roman. Eventuele verschilpunten
met het oorspronkelijk functioneren
zullen dus niet aan de orde komen, zoals
dat wellicht elders in dit nummer gebeurt.
Tenslotte zal ik iets indringender ingaan op
één verhaal van Gijsen, ‘De grote God Pan’.
Homerus
Zoals reeds uit de inleiding duidelijk is geworden,
is Homerus uiterst belangrijk ge-