Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

196
Structureel gezien valt direct op dat het stuk beantwoordt aan de vereisten van de muzikale
compositie. Het wordt gebouwd om terugkerende motieven. Verstoten door Zeus, staat Apolloon
als de zoon van de nacht (cf. Leto) in de lichtloze hemel. Alles is stil, alsof de wereld geen
leven meer bevat. Het enige teken van leven, van beweging, is Apolloons adem. In het
voorbijgaande wijzen wij op de voorstelling van de baardige Apolloon: is dit het resultaat van
een contaminatie bij Van de Woestijne met zijn geliefde held Herakles)
In de keel van Apolloon klopt de nieuwe tijd. Hier moeten wij waarschijnlijk een toespeling zien
op de ritmiek die Apolloon eigen is, nl. zijn verdwijnen naar het land der Hyperboreërs, i.e. de
winter, en zijn terugkeer die de lente betekent, dus de nieuwe tijd. Dit kan verder betekenen dat
voor Apolloon, de gestrafte, een nieuw leven begint, een nieuwe wereld ontstaat. In dit verband
zijn wij geneigd van cosmogonie te spreken, daar het de geboorte van een nieuwe wereld, de
schepping van een nieuwe orde betreft. Hij staat daar, ‘hoog op de hille’, als een spil te midden
van de duistere nacht, van het niet. Hij wordt een spil die beweegt te midden van het vormloze.
Voorafbeelding van zijn lotsbestemming, want de schrijver noemt hem bij een van zijn talrijke
bijnamen, nl. agyeus, i.e. de konische zuil, als hij die zuil vergelijkt bij de rook van een dovend
herdersvuur. Een echo van de titel dus, die het verhaal van Apolloon in zijn context plaatst en
er een richting aan verleent.
Hij is een god en als teken van zijn heerschappij staat hij. Al zijn zijn dijen paars (= de
zinnelijkheid die voor de helft zijn natuur en oorsprong uitmaakt en zijn eigen aardsheid
beklemtoont), zijn romp en zijn hoofd baden in klaardere glanzen en hij lacht Men weet dat de
lach een attribuut is van de goden en hun uitverkorenen. Zowel Van de Woestijnes epiek en
lyriek kunnen dit bewijzen 6 . Deze andere, - goddelijke, — zijde van zijn persoonlijkheid wordt
nog belicht door ‘en vormen-vol zijn hoofd en zijn gedacht’/die volt zijn hoofd en aan zijn
mond-hoek lacht;’.
De goddelijke natuur van Apolloon kan niet in twijfel worden getrokken, daar hij wel weet dat
hij is. Tezelfdertijd benadrukt de dichter het feit dat deze herinnering kennis is, verder dat de
god vlees is geworden. Hij is een incarnatie. Als mens is hij deelachtig geworden aan de
menselijke hoedanigheden:
(...) en het geheim
gedoke in hem gelijk een menschelijk geheim 7
Ook dit geheim is niet nieuw. Het scheppend proza als de lyriek hebben het bezongen als teken
van de bestendige aanwezigheid, het wonen in de afglans van de godheid 8 . Het gebruik van
vroomheid 9 in dit verband brengt ons nader bij de essentie van dit geheim, en doet ons inzien
dat deze Apolloon hier een evenbeeld is geworden van beheersing en aanvaarding. De gestrafte
god is tot inzicht gekomen.
Na deze voorstelling van Apolloon en zijn omwereld wordt in zang 2 het accent verschoven naar
de omgeving. De god staat midden in het niet, in een roerloze en levenloze wereld. Als een as,
een spil, staat hij daar op die heuvel, de geïncarneerde god, omvangen door een sfeer van
oer-rust. In deze doodse, onbewuste wereld vraagt hij naar een vorm van leven, vraagt hij naar
een nieuwe lente:
– Heeft zich de Lent’ voor nieuwen slaap gekéérd? 10