Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

202
stuiven ‘roepende dat de zon donker was,
net als vierentwintig jaar tevoren. In de stad
ging het gerucht, dat de filosoof Thales van
Miletos, walgend van Periandros’ gedrag, dit
nieuwe wonder bewerkstelligd had door middel
van Phoenicische tekens’ (p. 243). Dat
laatste is fantasie, maar dat Thales de zonsverduistering
van 28 mei 585, de dag van de
slag bij de Halys, had voorspeld is te vinden
bij Herod. I 74 (en dus in Curtius). Trouwens,
zelfs de Phoenicische tekens komen
niet helemaal uit de lucht vallen, want
Herod. I 170 vermeldt en passant dat Thales
van Phoenicische afkomst was (cf. Diog.
Laert. I 22).
Te gedetailleerd, dat was dus de algemene
klacht van de critici, maar dat zeiden zij
zonder aan te geven welke details dan gemist
zouden kunnen worden. Een uitzondering is
J. Pop, die tenminste een concreet voorbeeld
geeft 9 : ‘Met name de grote plaats die Vestdijk
heeft ingeruimd voor Korinthe en zijn
tiran lijkt moeilijk te verdedigen’. Ik meen
dat die verdediging bepaald niet veel moeilijkheden
oplevert, integendeel, ik ben van
mening dat de plaats die aan Periandros en
zijn bewind in Korinthe is toebedeeld zeer
functioneel is.
Vooreerst valt op te merken dat het verblijf
te Korinthe van de vrienden Diomos en
Aletes structureel gezien een soort scharnierfunctie
vormt, waar zowel begin als einde
van de roman te Delphi zijn gesitueerd zo
gek was die vergissing van Vestdijk over het
aantal delen van de roman nu ook weer
niet! Beziet men de tocht van Diomos als
een ‘queeste’, dan vormt het verblijf in de
onderaardse gevangenis de pendant van de
tocht door de onderwereld die de mythische
held onderneemt (Odysseus, Aeneas). Deze
‘onderwereldpassage’ bood trouwens Vestdijk
gelegenheid de in zijn historisch werk
altijd aanwezige, maar slechts zelden onder-
kende transpositie van contemporaine gebeurtenissen
in te vlechten, i.c. de gruwelen
in de Duitse concentratiekampen uit de
tweede wereldoorlog: de Argo als Auschwitz
of Dachau.
Maar er is meer: het thema van DVA is, zo
zagen wij, de strijd tussen twee antithetische
principes, verzinnebeeld in de goden Apollo
en Dionysos. Deze strijd speelt zich af op
een concreet niveau, nl. in Delphi, waar de
priesters van Apollo een compromis vinden,
maar ook in de psyche van de protagonist
Diomos, die aan dit dualisme te gronde gaat.
Deze strijd om de heerschappij nu kent men
ook in Korinthe: de gehele roman door,
maar uiteraard vooral in het middengedeelte
dat zich ter plaatste afspeelt, vindt men verwijzingen
naar de controverse tussen Periandros
en zijn zoon Lykophron 10 , die naar
Korkyra was verbannen (pp. 63, 100, 194,
198). Deze thematische relatie wordt binnen
de roman door Periandros zelf expliciet gemaakt.
Tijdens een discussie met zijn ‘minister
van kunstzaken’, de Egyptenaar Apriës,
en Diomos, geeft hij de volgende verklaring
van de befaamde letter E op de tempel van
Delphi 11 (p. 211):
‘E is de 5de letter, en 5 is 2 plus 3, het cijfer
van Harmonia, van het huwelijk, en wel van
het heilige huwelijk. De verbintenis tussen
het vrouwelijke en het mannelijke, zoals dat
reeds in de schaamdelen tot uiting komt: 2
en 3. De eenheid van kracht en lijdzaamheid
– voor Delphi het verbond tussen Apollo en
Dionysos, de door de Slang verenigden – de
eenheid van vader en zoon, die ik heb ervaren
in mijn leven....’
M.i. is dit een sleutelpassage voor het gehele
werk, die overigens in haar complexiteit niet
geheel ergocentrisch te verklaren valt. Dat is
nog wel het geval met de uitspraak van Periandros
dat Apollo en Dionysos door de
Slang met elkaar verbonden zijn: dit is enerzijds
een anticipatie van een droom van