Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

Maar er is wel een merkwaardig gegeven, dat
in dit verband genoemd mag worden. H.W.
van Tricht heeft er in 1963 al op gewezen,
dat Couperus in het begin van deze eeuw
contacten moet hebben gehad met Dr.
L.S.A.M. von Römer. Deze woonde in Amsterdam
en heeft zich als arts-auteur beijverd
met o.m. het schrijven van enkele artikelen
in Magnus Hirschfeld’s Jahrbuch für sexuelle
Zwischenstufen. Precies in hetzelfde jaar nu
dat Couperus zijn Dionyzos schreef, publiceerde
dit tijdschrift Von Römers Die androgynische
Idee, een diepe en grote bron van
antiek my filologisch materiaal, rijk geïllustreerd
met tal van afbeeldingen van antieke
beelden die zich in de grote musea, vooral
van Rome, bevinden. Als men niet beter
wist, zou men een ogenblik denken, dat liter
een soort generale repetitie voor Dionyzos
werd gehouden. Maar met ziet het: de werken
verschijnen tegelijkertijd, en kunnen
elkaar dus niet beïnvloed hebben. Tenzij...
Inderdaad, het vermoeden ligt voor de hand,
dat er tóch beïnvloeding is geweest, en dat
Couperus over Von Römers materiaal beschikt
heeft vóór het in Duitsland in druk
ging. Mogelijk ook heeft Von Romer hem
een drukproef ter inzage gestuurd. Met dit
materiaal in zijn koffer, en daarnaast misschien
een Nonnos in vertaling, lieeft Couperus
zijn levensblijde Dionyzos geschreven.
Als dit juist is, weten we ook, dat hij vóór
De Berg van Licht reeds contacten met Von
Romer heeft gehad.
In de tijd van deze laatste roman zijn die
contacten er in elk geval. De naam van Von
Römer komt bij herhaling voor in de briefwisseling
Couperus-Veen. De arts leent hem
dan een boekje waarin zich portretten bevinden
van enkele hoofdpersonen uit De Berg
van Licht. Dit boekje is vermoedelijk de in
1903 verschenen studie van Georges Duviquet,
Héliogabale, met een voorwoord van
Remy de Gourmont. Veen mag er een paar
157
portretten uitnemen. Dit lenen van materiaal
lijkt dus een herhaling van wat zich tijdens
Dionyzos afspeelde. Zouden we brieven van
Couperus aan Von Römer hebben, dan zouden
we hierover zekerheid krijgen. Maar helaas,
zulke brieven lijken niet meer te bestaan.
3 Het bovenstaande is slechts één uit vele
nieuwe gegevens die de publicatie van de
brieven van Couperus aan Veen ons in handen
spelen. De werkwijze van de auteur zou,
met deze aanknopingspunten, ook voor
Dionyzos verder onderzocht kunnen worden.
Wij kunnen dat hier niet doen.
Wel willen wij vervolgens aandacht vragen
voor een volkomen vergeten tekst, die niet
voor Dionyzos nieuwe gegevens oplevert,
maar voor de zojuist genoemde roman De
Berg van Licht. Henri van Booven deelde in
1933 mee. dat Couperus de idee voor deze
roman al in 1895 koesterde, waarschijnlijk
naar aanleiding van het aanschouwen van
Heliogabalus’ portret in het Museum van het
Capitool. Het tijdstip lijkt vroeg: Vosmaer
amper gestorven. Couperus nog zonder duidelijke
eigen klassieke aspiraties. Familieromans
liggen nog in het vooruitzicht: Langs
Lijnen van Geleidelijkheid, De Stille Kracht,
alle De Boeken der Kleine Zielen moeten
nog geschreven worden. Desalniettemin, wat
vinden wij nu?
Als Couperus deze roman van Heliogabalus
voltooid heeft, vraagt Veen hem er een
prospectus voor te schrijven. Couperus is
daar nogal traag mee. In Juli 1905, als hij te
Hilversum in het Oranje-Hôtel logeert,
schrijft hij aan Veen: ‘Ik zal stof prospectus
zoo spoedig mogelijk zenden’. Blijkbaar wilde
Couperus de tekst eerst niet zelf schrijven.
Op 18 Juli deelt hij Veen mee: ‘Prospectus,
door mijn vrouw met mijn hulp opgemaakt;
je mag er nog wat bij maken als dat
noodig is. N.B. Deze verzend ik nog niet,