Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

Tot een paroxistische kristallisatie van deze opvattingen kwam ik in de laatste cyclus, De
Arachnesonnetten. Als mens in zijn opstand tegen de god en als dichter op zoek naar de
vergoddelijking in én van het gedicht, identificeerde ik mij met de weefster Arachne. Vanuit een
haast Nietszcheaanse gedachte dat niet God de mens schept maar dat in het scheppen de mens
zichzelf God wordt, werd Arachne’s uitspraak: ‘Aan geen godheid heb ik mijn kunst te danken.
Wat ik weet te vervaardigen is mijn eigen verdienste’, een leidraad voor de gehele cyclus.
Arachne daagt Pallas Athene uit in een wedstrijd die over hun vaardigheid, d.i. hun kunstenaarschap,
moet beslissen. Deze mythe sluit dan ook zeer nauw aan bij mijn fatalistisch levensgevoel,
dat de mens het onderspit moet delven of het nu om goden of om biologische wetmatigheden
gaat:
zo siddert nu Arachne spin en ingesponnen
dierlijk zoekend en in haar slijm het nachtinsekt
dat schreit dat van rivieren schreit van waanzin
stenen en ruïnes noemt zij woning
krochten en van bomen de kronen dor en door
de kolibries verlaten wordt haar spraak.
Maar toch is er één zekerheid: in het formuleren zelf van de uitdaging gebeurt het scheppingsproces.
Het gedicht wordt mede een uitdaging en als creatief gebeuren een ontkenning van alle
autoriteit. In de negatie van het statische godsbeeld realiseert de dichter zichzelf als een
dynamische schepper. De mythologie verschaft de dichter een alibi. Het taalmythologische
gedicht wordt een vorm van mimicry. Door het verleggen van de klemtoon van mythe als
verhaal naar mythe als taal, zag ik me daarenboven voor een strict lyrisch probleem gesteld: hoe
kon ik, inclusief een homerisch-emfatisch taalgebruik, de conventionele sonnetvorm verzoenen
met de experimentele metafoor? Ook het volmaakte gedicht, weet ik, is een mythe zoals alles
wat naar volmaaktheid streeft of ruikt. Met een pessimistische levensvisie op mens en taal, had
ik aldus formeel de echec in het taalgebeuren van deze sonnettencycli ingecalculeerd zoals
fragmentair althans blijkt uit het slotgedicht van De Arachnesonnetten:
Vochtig als een vlakte is de winter
van binnen hol en als een puin geopend
aan de ogen ligt Arachne schreiend
in de openstaande woning van haar web
krakend als de kiezel in de zomer
van buiten buikig en buitelend van stap
kruipt van de purperverver de trotse
de in haar stappen eindeloos vertraagde dochter
doolhoven en wind en zand dat opwaait
en blinder maakt die blind werden geboren
en nijdig rekken van de tijd totdat een prooi
een zingend dier onschuldig
het web besluipt zo wacht zij
de diep tot op het blauwe vlees gemerkte.
269