Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

More documents

Recommendations

Info

270 In deze drie cycli heeft zich aldus een poëtisch proces voltrokken dat. zoals ik boven suggereerde, een ingewikkeld mechanisme verraadt. Er heeft een verschuiving plaats gegrepen van een antropomorfische naar een poètocentrische bedoeling: de waarde van het verhaal reikt inderdaad verder dan de blote mededeling der feiten (B.A. Van Groningen). Als we het gebruik van de mythologie bij de hedendaagse dichter onderzoeken, kunnen we omtrent haar bemiddelende rol zeggen dat ze functioneert op twee niveaus: ze helpt de directe signifié te omzeilen; in mijn geval gaven mijn pudeur en mijn toenmalige leefsituatie daar aanleiding toe. Anderzijds schuift deze werkmethode een tweede signifié, deze van de behandelde mythe, naar voren. Zo voldoet de moderne dichter aan een specifieke eis van de moderne poëtica, nl. de transformatie. Er ontstaat een ingewikkeld netwerk van betekenissen. Harry Mulisch aanvullend zou je kunnen stellen dat mythe, literatuur én psychologie elementaire aanvullingen van de persoonlijke leefsituatie zijn. Literatuur G.J.M. Bartelink, Mythologisch woordenboek, Utrecht/ Antwerpen, 1969. Roland Barthes, Mythologieën, Amsterdam, 1975. Gottfried Benn, Gesammelte Gedichte, Wiesbaden/Zürich, 1956. Ernst Cassirer, Langage et mythe, Paris, 1973. A. J. J. de Witte, De functie van de taal in het denken, Utrecht/Antwerpen, 1970. Christine d’Haen, ‘De antieke sonnetten’ van Hedwig Spellers, in Raam 99, Utrecht/Brugge, 1973. Jean Cohen, Structure du langage poétique. Paris, 1966. B.A. van Groningen e.a., De Mythe in de Literatuur, Den Haag, 1964. Harry Mulisch, Interview in Vrij Nederland, jrg 38, 10 september 1977. Mathieu Rutten, Nederlandse dichtkunst. Achterberg en Burssens voorbij, Hasselt, 1967. Gustav Schwab, Griekse mythen en sagen, Utrecht/Antwerpen, z.d. Hedwig Spellers, Horribile dictu, Amsterdam/Brussel, 1972. Hedwig Spellers, Een bruggehoofd, Brussel/Antwerpen/Den Haag, 1962. Hedwig spellers, Het metaforische denken in De Vlaamse Gids, 3, 1976 en Restant 4, 5 en 6, 1975-76. Willy Spillebeen, Démasqué van de dood, in Dietsche Warande en Belfort, 3, 1973. Weverbergh, Hedwig Spellers: ‘Een bruggehoofd’ in Vooruit, 12 maart 1963.
Oedipus op Korfu R. Th. & W. J. van der Paardt Opmerkingen over Hermans’ Periander In 1973 gaf de VPRO opdracht aan een aantal Nederlandse auteurs om een televisiespel te schrijven naar gegevens uit Herodotus’ Historiën. De in de loop van 1974 uitgezonden bewerkingen van o.a. Jan Blokker en Dimitri Frenkel Frank werden door de critici allesbehalve welwillend ontvangen. Meer waardering toonde men voor Mulisch’ Volk en Vaderliefde, dat door regisseur Wim Schippers in de trant van de Fred Haché-shows werd gebracht, maar vrijwel unaniem toonden de recensenten zich enthousiast over Hermans spel Periander, dat op 21 januari 1975 werd uitgezonden. Met de TV-registratie door Ruud van Hemert van dit script houden we ons hier evenwel niet bezig: we gaan uit van de tekst die eind 1974 bij De Bezige Bij verscheen. Mogelijke motieven van Hermans om juist Periander tot onderwerp van een televisiespel te maken laten we eveneens buiten beschouwing. Amateurpsychologen hebben er natuurlijk op gewezen dat het stuk gezien moet worden tegen de achtergrond van Hermans’ conflict aan de Groningse Universiteit 1 , en dat Ruud van Hemert het stuk zo graag wilde regisseren om zijn vader te laten zien dat hij meer kon dan shows vol ongein maken. (Men had er ook nog op kunnen wijzen dat Periander bijna de Griek- 271 se transcriptie voor Hermans is). Dat is hier allemaal minder ter zake: we bekommeren ons nu om de vraag hoe Hermans de stof uit Herodotus heeft bewerkt. Het despotisch bewind van de tiran van Korinthe, Periander († 585 v. Chr.), en m.n. de geschiedenis van de moord op zijn vrouw Melissa en het daardoor ontstane conflict met zijn zoon Lykofron, worden door Herodotus op twee plaatsen in zijn Historiën beschreven: in III 50-53 (Lykofron) en in V 92, waar de Korinthiër Sokles de gevaren van de tirannie illustreert aan de hand van de wandaden van Periander (‘Van dien aard is de tirannie, Lakedaimoniërs, en tot dergelijke wandaden geeft zij aanleiding’: Herod. V, 92 g). Naast Herodotus, in de vertaling van Onno Damsté (Bussum 1968). gebruikte Hermans, volgens een aantekening op p.6, Diogenes Laertius als bron, voornamelijk uiteraard diens biografie van Periander, maar ook een fragment uit diens beschrijving van het leven van Solon 2 . Combineren wij het verhaal uit Herodotus met enkele gegevens uit Diogenes Laertius, dan krijgen we de volgende loop der gebeurtenissen (in hoeverre die historisch juist is, doet hier niet ter zake): Nadat Periander zijn vrouw Melissa had gedood 3 , stuurde hij zijn
Page 2 and 3:
142 Een verworpen fragment van Dèr
Page 4 and 5:
144 te wekken dan te bevredigen en
Page 6 and 7:
146 Haar Hektor sprak met zijn Andr
Page 8 and 9:
148 Dèr Mouw de passage bij Homero
Page 10 and 11:
150 4 en 9-10 van resp. november '7
Page 12 and 13:
152 eens komt de dag, waarop het he
Page 14 and 15:
154 COUPERUS ALS SURPRISE F. L. Bas
Page 16 and 17:
156 de. Veel van Couperus’ schets
Page 18 and 19:
158 komt morgen denk ik, klaar’.
Page 20 and 21:
160 aan schrijven’. - De grote 14
Page 22 and 23:
162 Couperus ’ Komedianten’ en
Page 24 and 25:
164 tio Oratoria 5 ; dat de dichter
Page 26 and 27:
166 was. Couperus introduceert Cris
Page 28 and 29:
168 Romeinse theater niet heel aann
Page 30 and 31:
170 Petronius bij Couperus J.B.W. P
Page 32 and 33:
172 Couperus’ mooiste antieke ver
Page 34 and 35:
174 beden Gito. Nog enige opvarende
Page 36 and 37:
176 gebrachte verplaatsing van de v
Page 38 and 39:
178 het celeuma in. Zo zijn in Coup
Page 40 and 41:
180 De antieke mythische verbeeldin
Page 42 and 43:
182 Uit het voorgaande blijkt voldo
Page 44 and 45:
184 in Vandaag van de oudere over d
Page 46 and 47:
186 Het spreekt vanzelf dat, wie he
Page 48 and 49:
188 stukken. Het interludisch Voorw
Page 50 and 51:
190 Wat de conclusie van de eigen N
Page 52 and 53:
192 De Herder Apolloon, een onontde
Page 54 and 55:
194 4 Maar: ‘Leto! ’. zegt hij,
Page 56 and 57:
196 Structureel gezien valt direct
Page 58 and 59:
198 8 V.W., III. Beginselen der Che
Page 60 and 61:
200 Korinthe om op kracht te komen.
Page 62 and 63:
202 stuiven ‘roepende dat de zon
Page 64 and 65:
204 ster af te schaffen, uit te ban
Page 66 and 67:
206 Jan Heyn Jr., De duistere denke
Page 68 and 69:
208 als vuur. Leopold draaide zich
Page 70 and 71:
210 het leger moest voort. En na ve
Page 72 and 73:
212 bank. Alles lag klaar voor de l
Page 74 and 75:
214 veen. Haar tante nam me in de a
Page 76 and 77:
216 paradox. 5 Onder paradox wil ik
Page 78 and 79:
218 3 Men ziet het, als ooit een sa
Page 80 and 81: 220 zeestraat moesten varen, maar o
Page 82 and 83: 222 orthodox-Nietzscheaanse lijn vo
Page 84 and 85: 224 nog eenzijdig. In r. 3 is het o
Page 86 and 87: 226 Kirke en Odysseus Zij stonden s
Page 88 and 89: 228 Phaëton Zóó streng had hij d
Page 90 and 91: 230 Apollo konnte nicht ohne Dionys
Page 92 and 93: 232
Page 94 and 95: 234 hogelijk prijst: ‘Ik herlees
Page 96 and 97: 236 heden. Een ietwat beschonken Eu
Page 98 and 99: 238 maar een jongen lijk Paris, die
Page 100 and 101: 240 onverklaarbaar was als de Olymp
Page 102 and 103: 242 oedipale terugkeer naar de oors
Page 104 and 105: 244 wohl gehort und wohl empfunden,
Page 106 and 107: 246 258/259: Violenta nemo imperia
Page 108: ‘Een diep verlangen bloeide in he
Page 111 and 112: Stukjes antiek bij G. Achterberg W.
Page 113 and 114: lezer, wat de dichter overkomt, en
Page 115 and 116: 2 ZIEKENHUIS Ziekenhuis. Wiekensuis
Page 117 and 118: geheel voor het gedicht, omdat ik z
Page 119 and 120: zinnig voor zijn eigen bedoelingen.
Page 121 and 122: eeld uit latere tijdperken. Toen al
Page 123 and 124: ingepast: door de episodenbouw en d
Page 125 and 126: MYTHE EN MIMICRY Hedwig Spellers 26
Page 127 and 128: 267 Toch bestaan er plausibeler ver
Page 129: Tot een paroxistische kristallisati
Page 133 and 134: niet meer dan een ‘rechtvaardighe
Page 135 and 136: ewerking van de stof een aantal ‘
Page 137 and 138: één been in die werkelijkheid en
Page 139 and 140: heeft, zal wel gezocht moeten worde
Page 141 and 142: Overal borsten Mus - meubelbruin ge
Page 143 and 144: de goden slechts bestaan door de me
Page 145 and 146: DE GRIEKSE GODEN LEVEN NOG Hans War
Page 147 and 148: Hetzelfde beeld in ‘Oorzaak en Ge
Page 149 and 150: ARES Wilde Ares, ik ben de vrede mo
Page 151 and 152: II Truus in Rome 1 Palatijn Het den
Page 153 and 154: ‘Ik ben autodidact, ik bedoel, ik
Page 155 and 156: Aemulatio De drie adaptaties die Cl
Page 157 and 158: tussen nacht en morgen staat, naar
Page 159 and 160: aan de naam van de vader voorbereid
Page 161 and 162: op Claus’ zodiakteken, de Ram (to
Page 163 and 164: ma, Bijlage van Kleio, III, 2 (1973
Page 165 and 166: Hetzij ze harteloos nrijn hartstoch
Page 167 and 168: Na zijn omhelzing zal de Dood je wi
Page 169 and 170: etrekking op de antieke notie van h
Page 171 and 172: De rangschikking als driehoeksfiguu
Page 173 and 174: vonnd door de vijf planeten, bezit
Page 175 and 176: Het Orpheus-thema in de Nederlandse
Page 177 and 178: Orpheus kan voor LUCEBERT optimaal
Page 179 and 180: 319 In de korte roman Orpheus (1960
Page 181:
10 Voor een bespreking van deze rom
show all

Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?