Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

319
In de korte roman Orpheus (1960) van ALBE hetkent de ik-figuur in zijn vriend-kunstenaar E.
Pemberton een heuse Orpheus, niet alleen door diens muzikaal talent maar vooral door diens
smart om het overlijden van zijn vrouw. ‘De hartstochtelijk minnende kunstenaar was inderdaad
met elke zin afgedaald in de onderwereld van Hades en Persephone, dolend als een blinde op het
spoor van het eigen verlangen en tastend naar het licht, dat alleen de blik van zijn onsterfelijke
Eurydike hem kon verlenen.’ Wanneer ook de echtgenoot overlijdt, gelooft de ik-figuur in de
gelukkige hereniging van het paar. ‘Thans geloof ik in de eeuwige rustplaats van Orpheus en
Eurydike.’
In het kortverhaal van J. BROUWERS, Orpheus, in de bundel Het mes op de keel (1964) wacht
de dienstplichtige matroos Victor (of mogelijk Vincent) terneergeslagen in een bar op het einde
van de wereld. Als dit echter niet doorgaat, mijmert hij vol bitterheid over het verlies van zijn
jeugd en zijn liefje. Maar plots is het geluk toch met hem: ‘Iemand praatte tegen hem. Een
zekere Judith. (Als Orpheus dacht hij, Ik heb mijn dode bruid terug).’ Voor hem is dit meisje
zijn Judith rediviva. Na een eenmalige ontmoeting met haar is hij weer alleen: ‘(Als Orpheus,
dacht hij. Voor de tweede keer alleen.)’ Daarop ziet hij het niet meer zitten en pleegt zelfmoord
door verdrinking; “(Zelfs Orpheus kreeg geen derde keer.)’
Dat H. LAMPO een zwak heeft voor mythologische helden en verwijzingen is reeds uit zijn
titelkeuze af te leiden. Orpheus ligt hem erg na aan het hart, want in twee werken, waartussen
meer dan twintig jaar ligt, speelt hij een belangrijke rol.
Vooreerst is daar de onvervulde liefdesverhouding in De geliefden van Falun (1946). Uit een
toevallige ontmoeting tussen de Belgische journalist Christiaan Terborgh en de Zweedse Anna-
Lenah groeit een liefdesrelatie die gepredistineerd is om een Orpheus-en-Eurydiceliefde te zijn.
Hun beider liefdesverklaringen in de buurt van de Orfeusfontem van C. Milles te Stockholm
kunnen niet anders klinken dan: ‘Je bent niet alleen Eurudike. Je bent ook de weergevonden
Eurudike.’ en ‘Ik zou hier uren met jou willen rondslenteren, vertrouwde mijn gezellin me toe.’
Doch Christiaan voorvoelt: ‘Doch zo lang zou Orfeus Eurudike niet volgen, wèl? ’ Door de
oorlog wordt hun verhouding onderbroken en als Christiaan haar dood verneemt, zoekt hij haar
graf op waarop hij haar naam schrijft: Eurudike.
In De goden moeten hun getal hebben (of) Kasper in de onderwereld (1969) vinden we een
zonder meer magistrale ‘herwerking’ van de mythe waarin de drie gestalten van Orpheus in
symbiose leven in Kasper. Vanaf het moment dat (de geestelijk gestoorde concertpianist)
Kasper met zijn mondharmonika een zeehond en een tijger betovert, is de connectie met de
magische Thracische bard gelegd. Zijn mu/iek is ook in staat geprikkelde stakers in een café en
opgezweepte betogers te kalmeren. Met muziek valt vrede te brengen. Wanneer we getuige zijn
van optrekkende schimmen op het kerkhof – waarin o.i. de auteur er Vergilius Georgica IV en
Aeneis VI heeft op nageslagen – dan is Kasper ten volle de magische zanger in de onderwereld
op zoek naar zijn geliefde.
Bij die zoektocht door de straten van Antwerpen komt hij in contact met de alchimist
Benedictus die op zijn manier de weg naar de andere wereld zoekt. Beiden zijn het eens over de
kenmerken van die weg: geweldloosheid, goedheid en volgehouden streven naar wijsheid. In
Kasper is de mysticus ontwaakt. Als hij bovendien onder een clownesk kruisbeeld zich verwant