Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

147
Samen geven de beide ontwerpen een stukje dat zich heel nauw bij Homeros aansluit, al is de
sfeer gewoner, huiselijker, bijna zou ik zeggen burgerlijker geworden en misschien zelfs enigszins
sentimenteel te noemen. Immers als men het beroemde afscheid van Hektor en Andromakhe in
het zesde boek van de Ilias vergelijkt (van ongeveer regel 390 tot het einde van het boek - zie
appendix), dan zien wij dat het accent niet ligt op de dapperheid van Hektor (r. 407 b.v. heeft
geen parallel; ook zijn verklaring r. 441 e.v.v. ontbreekt), evenmin op het feit dat Andromakhe
toch een koningsdochter is (vgl. r. 397, r. 425); ook de kinderjuffrouw is verdwenen, terwijl het
in letterlijke zin ‘bucolische’ (‘mijn lieve herders’) juist wordt beklemtoond, hoewel Homeros (r.
424) niet verder gaat dan dat Akhilleus haar zeven broers inderdaad ‘bij de sleepvoetige
runderen en de blinkend witte schapen’ heeft gedood. Tot in kleine details sluit Dèr Mouw zich
bij het voorbeeld aan en er zijn ook diverse kleine afwijkinkjes die soms in de lijn liggen van het
reeds opgemerkte: de vermelding van de dood van Andromakhe’s vader: in de tweede versie van
het fragment wordt hij evenals bij Homeros althans in de erboven geschreven variant door
Akhilleus gedood, maar kenmerkend is weer dat niet deze uit ridderlijk respect zijn gedode
tegenstander plechtig cremeert en een grafteken voor hem opricht (r. 41 7 e.v.v.), neen dat doet
hier de familie. De olmen op het graf zijn weer met Homeros in overeenstemming, behalve dat
in de Ilias nimfen ze planten. Dat haar vaders dood allang geleden is, staat niet uitdrukkelijk bij
Homeros, al moet er voldoende tijd zijn verlopen aangezien ook de moeder intussen gestorven
is. Opnieuw wordt het ridderlijk gedrag van Akhilleus onvermeld gelaten: Andromakhe’s
moeder wordt door hem juist vrijgelaten, zij het tegen een losprijs, en zij sterft in vrijheid (r.
426-428). De eerste afwijking maakt het verhaal huiselijker, de tweede pathetischer. De dood
van de broers is behalve het reeds opgemerkte precies met de Ilias-tekst in overeenstemming (r.
421-424).
Voorts kan nog worden opgemerkt dat Dèr Mouw economisch te werk is gegaan: in de Ilias
waarschuwt Andromakhe haar man niet voor Akhilleus – die op dat moment immers werkeloos
in zijn tent zit in plaats van aan het gevecht deel te nemen, al weet ik niet in hoeverre de
Trojaanse prinses geacht wordt daarvan op de hoogte te zijn –, maar voor de gezamenlijke
aanval van alle Grieken. De wrok van Akhilleus is in Sleetocht van geen belang en bovendien is
het tenslotte wel degelijk Akhilleus die Hektor zal doden (boek XXII van de Ilias).
Interessant is het nog de eerste vijf regels van de eerste schets met de Ilias tekst te vergelijken;
(zie blz. l 50). Hier combineert Dèr Mouw het begin en het eind van het gesprek (r. 404-405,
waar Hektor glimlacht en zwijgt als hij zijn kind ziet, maar zij schreit, dus weer een kleine
afwijking) en het bekende trekje dat de baby toch schrikt voor de vervaarlijke wuivende
helmbos van zijn vader, zodat deze hem af moet zetten (r. 466 e.v.v.), is hier vervangen door
een even goed geobserveerde reactie van een blijkbaar iets ouder kind. Door de samentrekking
van beide plaatsen wordt ook de verandering t.a.v. r. 404-405 begrijpelijk, want in r. 471
beginnen vader en moeder om de schrikreactie van de kleine Astyanax te lachen, terwijl bij Dèr
Mouw in r. 5 beiden ‘schreiden en lachten’. Dit wordt bij Homeros alleen van haar gezegd
(484): δακρυ�εν γελάσασα.
Voorlopig zou ik willen vaststellen dat Dèr Mouw hier twee ontwerpen heeft gemaakt, die wel
niet tot een hoogtepunt in zijn oeuvre hadden kunnen leiden, maar toch wel tot een charmant
moment erin.
Terzijde mag misschien worden opgemerkt: als men juist in confrontatie met deze regels van