Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

de schouder van de mooie, blonde jongen.
Couperus vervolgt: een koor van meelijdende
stemmen, vol vertederde bewondering, en
honingzoet van vleierij, klonk op. – Wees
gegroet, waardige Eumolpus! ‘ – Wees welkom
in Crotona! ’ – Gezegend zij Uw huis;
bloeien moge uw gezondheid! ’ – Gezegend
uw zonen en uw dochteren, Eumolpus...’ –
Zonen en dochteren! riep Eumolpus. Ik heb
er geen...’ – Hebt gij waarlijk geen doch teren
en zonen...? ’ – Ik ben een oude, eenzame
man, die gebukt gaat onder zijn jaren en de
zorg voor zijn bezittingen. En lijdend ben ik
steeds! Waarom heeft Neptunus mij gered!’
Zo gaat de oude dichter voort, in het vuur
van het gesprek terloops verzoekende om
een herberg, geschikt voor iemand van zijn
stand... Iedereen doet nu de meest verleidelijke
aanbiedingen, maar wanneer Filomene
behalve op haar heerlijke huis ook wijst op
haar kroost, bestaande uit twee jonge dochters
om niet te spreken van haar twee jonge»
zonen, spitst de oude Eumolpus zijn oren w
neemt aan: – Edele vrouwe, hoe kan ik u
danken... Hoe kan ik u allen danken, o Crotoniaten...’
De andere burgers van Croton,
die zich de kans op een legaat zien ontglippen,
zijn woedend op Filomene en schelden
achter haar rug met nijdige grimassen. Filomene
triomfeert, en omgeven door een hele
schare Crotoniaten, allen tuk op Eumolpus’
miljoenen, bereiken de dichter en zijn metgezellen
het sierlijke landhuis. De gouden dagen
schakelen zich aaneen, maar het geluk
kan zo niet onafgebroken voortduren. Het
voorlaatste fragment van het Satyricon luidt
de omkeer in: ‘het schip uit Afrika met je
geld en je hebben en houden, dat je had
aangekondigd, is niet gearriveerd. De erfenisjagers
beginnen uitgeput te raken en al minder
royaal te worden. Als ik me niet vergis,
begint ons aller goede gesternte berouw te
krijgen’ (vert. Dr. A.D. Leeman). Er moet
bijtijds een uitweg gevonden worden. Eumol-
175
pus roept zijn tijdelijke weldoeners bijeen en
deelt hun zijn uiterste wilsbeschikking mee:
erven zal hij die zich bereid verklaart, als het
einde daar is, het lichaam in het bijzijn van
allen te verorberen. Eén zowaar, een zekere
Gorgias, meldt zich en ogenblikkelijk geeft
Eumolpus – nimmer uit het veld geslagen –
enige praktische wenken voor ‘als het zover
is’. Gissen kan men enkel naar de uitwerking
van deze wenken op de maag en het zenuwgestel
van de bereidwillige Gorgias, mitsgaders
hoe het drietal Croton toch nog op het
nippertje zal weten te verlaten, vóór alles
ontdekt is, op weg naar nieuwe avonturen.
De reeks fragmenten van het Satyricon is ten
einde en het verdere verloop hoort toe aan
de scheppende fantasie. Des te verbluffender
hoe Louis Couperus zich zo heeft weten in
te leven in de stof, dat hij deze abrupte
afloop kon opvangen en omsmeden tot een
schitterend gedeelte van zijn heel vrije bewerking,
zonder Petronius daarmee ook
maar in het minst geweld aan te doen. De
evenzo naar romeinse zeden stellig wat vergaande
en beslist onsmakelijke gedachte aan
het opeten van een dode – zelfs al maakt
deze handelwijze wellicht deel uit van een
zeer oud ritueel – heeft Couperus kennelijk
niet aangestaan. Niet de geringste aanduiding
ervan is in zijn schets terug te vinden. Het
extreem scab reuze van juist de laatste fragmenten
– de huismoeder die de oude
Eumolpus haar kroost opdringt om haar kinderen
en zichzelf in diens testament vernoemd
te zien, en het gebruik dat de oude
dichter meent te moeten maken van die geboden
kans – zeker, dit alles is door Couperus
aangeduid, zonder omwegen zelfs, maar
verfijnd en verzacht.
Als Couperus zijn bewerking te boek stelt,
leven we in 1911, één jaar na de verscherpte
zedelijkheidswetgeving van minister Regout!
De vindingrijkheid van Couperus
wordt vooral zichtbaar in de door hem aan-