Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

148
Dèr Mouw de passage bij Homeros weer eens precies leest, dan ziet men hoe duidelijk de tot
topos geworden woorden
(r. 429-430) 17
‘organisch’ (als men dit woord nog mag gebruiken) uit de samenhang voortkomen, misschien
wel al topos waren, maar dan zorgvuldig voorbereid worden, geen vaste afgesleten wending zijn.
Zie hiervoor het gebruik dat Dèr Mouw zelf ervan verderop in Sleetocht maakt (p. 114) en de
door mij hierbij gemaakte opmerkingen en aangehaalde parallelplaatsen (a.w., p. 227-228),
waaraan nog kunnen worden toegevoegd Sophokles Aias 514 e.v.v., Euripides Helena 278 en
Terentius Andria 1,5,60. Ik stelde zelfs de vraag of Dèr Mouw hier een heel gelukkige hand
heeft gehad. Misschien brengt het feit dat hij een enigszins in het sentimentele getrokken
toespeling op het voorbeeld heeft verworpen ons op de gedachte dat niet alleen de door mij
destijds aarzelend geopperde veronderstelling dat de functie in Sleetocht was het beeld van
Orestes niet te negatief te maken, maar ook Orestes niet te heroïsch te doen zijn een drijfveer
geweest kan zijn, hetgeen dan naar mijn oordeel niet gerealiseerd is, unterschwellig gebleven is.
Dit terzijde.)
Maar Dèr Mouw heeft deze schetsen verworpen. Gedeeltelijk misschien omdat hij de relatieve
zwakte ervan besefte, maar het lijkt mij mogelijk een dwingender reden aan te geven. In ieder
geval staat in de definitieve tekst daar waar deze regels, althans de tweede versie ervan, waren
gedacht iets totaal anders:
Voor recht, voor schoonheid streden Goden mee;
Maar ’t schoone is god’lijk, ’t recht is vloek van de aarde:
De Olumpos, aardsch, volbracht, wat openbaarde
Haar Hektor ’t laatst aan zijn Andromakhê.
(II p. 103)
(In het nette handschrift dat waarschijnlijk voor de drukker bestemd was blijkt de tekst pas op
het allerlaatst deze vorm gekregen te hebben; er stond in de derde regel: ‘Dus de aardsche
Olymp volbracht ...\ wat de dichter met donkerder inkt pas in dit manuscript heeft veranderd.
Inhoudelijk is de verandering niet groot, poëtisch m.i. wel. ‘Dus’ is overbodig gezien de dubbele
punt aan het eind van de voorafgaande regel; ‘Olumpos’ past beter in het gedicht dan het
overigens toch één keer gebruikte ‘Olymp’ (rijmend op ‘schimp’, p. 1 15). Het belangrijkste
echter is dat de voorliefde van de dichter voor het predicatieve gebruik van adjectiva (zie o.a.
mijn in noot 8 aangehaalde artikel) veel scherper de ontmaskering van de Olympische goden
voltrekt. Zie mijn interpretatie a.w., p. 209-210 en p. 244 e.v.v., vooral p. 246, vgl. reeds p.
243. Deze interpretatie wordt dus achteraf voor dit variantenonderzoek gesteund.)
Wat in de verworpen schetsen stond, was niet meer dan een wel charmant, enigszins huiselijk
tafereeltje, dat nader uitgewerkt zijn functie in het gedicht Sleetocht misschien had kunnen