Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

één been in die werkelijkheid en hun woorden
zijn verminkingen, zoals hun geschondenheid
ons lijkt te suggereren.
Lykofron heeft ondertussen een ander mo-
[ tief voor zijn onverzoenlijkheid gevonden.
Het verzet tegen zijn vader was een roep om
vrijheid, het verzet van een democraat tegen
het bloeddorstig bewind van een tiran. Hij
zal naar Korinthe gaan om de democratie te
herstellen (p.85). Daarmee heeft hij, gedreven
naar hij zegt door edele en ideële motieven,
de lijfspreuk van zijn vader tot de zijne
gemaakt. Maar dat hij ook anderszins in het
voetspoor van zijn vader is getreden, behoeft
niet te worden betwijfeld. Reeds door de
ruiter van Periander, uitgestuurd om Lykofron
na zijn verdrijving weer naar het paleis
terug te doen keren, wordt opgemerkt, dat
Lykofron het evenbeeld van zijn harde, meedogenloze
vader is (pp.43,44) en ook de
officier, volgende afgezant van Periander, is
die gelijkenis in woord en gebaar niet ontgaan
(p.49); zijn halfzuster Gorgo 15 noemt
hem ‘even wantrouwend als zijn vader’
(p.81) en de vrienden op Kerkyra constateren
tenslotte, dat Lykofron onder meer ‘die
autoritaire toon, die ruk met zijn kop’ met
Periander gemeen heeft (p.86). Steeds vaker
ook bedient hij zich van taalgebruik, dat
verdacht veel lijkt op de fraaie leuzen waarom
hij zijn vader zo verachtte (pp.43, 85,
87). ‘Wat is er voor bijzonders aan’, merkt
Lykofron uiteindelijk zelf tegenover zijn
vrienden op, ‘als iemand bij het ouder worden
(...) in zijn eigen vader verandert? ’
(p. 86). Het lijkt dan al niet meer zo zeker,
dat zijn heerschappij anders geaard zou zijn
dan die van Periander, blijkens ook zijn weinig
overtuigende reactie op de woorden van
zijn vriend Kallias, die het regeren bij de
gratie van terreur ‘monsterlijk’ noemt. 16
Daarmee is de cirkel rond. Zolang degenen
die op macht belust zijn niet voor de keuze
gesteld worden gevreesd of bemind te willen
277
zijn (p.77), kan hun ‘Wille zur Macht’ nog
worden ingekleed met zuivere, vrijheidslievende,
democratische beginselen. Als zij een»
maal tot de macht geroepen zijn, komen
zelfs hun weldaden en sociale hervormingeo
uit niets anders voort Lykofron zegt het
(p.45) dan eigenwaan en egoïsme; hun beginselen
zullen zij dan, als Periander, nog
slechts met de mond belijden. Natuurlijk
weet Periander dat zelf beter dan wie ook:
‘opstandige volksredenaars’, deelt hij Kypselos
mee, zeggen nooit iets anders dan wat hij,
Periander, ook al sinds jaar en dag beweert.
‘Democratie is beter dan tirannie’, bijvoorbeeld
(pp.33/34). Naast de visie van de vrienden
op Lyko frons gedragslijn, kan dan ook
de visie van Periander gezet worden: Lykofron
is slechts afgunstig op de macht van zijn
vader, de heerser. De verachting voor de daden
van Periander komt niet voort uit liefde
tot de moeder, maar uit de behoefte de
machtige vader te vernederen, te vernietigen
(p.65).
Er is, ondertussen, natuurlijk ook niets op
tegen om de verschillende visies op Lykofrons
beweegredenen te combineren: het
machtsstreven van Lykofron, hoe nobel ook
gestoffeerd, vindt dan zijn wortels in dezelfde
voedingsbodem als zijn oedipaal conflict,
waarvan het slechts een uiterlijke vermomming
is: ‘Een troon! Dat is nog beter dan de
moederschoot! ’ (p.89).
‘Ik behoor tot die schrijvers, die altijd hetzelfde
boek schrijven , luidt een veel geciteerde
uitspraak van Hermans. 17
Veel van zijn werk kan men inderdaad beschouwen
als de variaties op een beperkt
aantal themata, als verbeeldingen van de volgende
mensopvatting: de mens is overgeleverd
aan de chaos van het bestaan en elke
orde, daarin door mensen gelegd, is een
schijnorde; een ieder is de prooi van zijn
driften, die hij voortdurend een schijn van