Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

More documents

Recommendations

Info

226 Kirke en Odysseus Zij stonden samen aan de steile kust, Betooverd en onttooverd na die nacht, De zwijnen weer naar ’t schip teruggebracht, Tot man herleid, en niet ’n goed woord gesust. Zij sprak: ‘Opdat gij weer in de armen rust Van haar die meer dan mij uw tooverkracht Behoort, en die gij minder aarzelend kust, Daal af in Hades, waar ’t orakel wacht.’ De branding ruischte, en hij zag haar aan, En wist: bij ’t liefdesspel, die nacht begaan, Had zij een and’re naam hem hooren fluisteren. Zij strafte en beloonde als een vrouw: Zij bracht hem thuis, maar om zijn huwelijkstrouw Zou zij zijn weg tot ’t einde toe verduisteren. 25 Overeenkomsten zijn er natuurlijk. Het is zoals reeds gezegd ook een avontuur uit de Odyssee, en Kirke heeft evenals Proteus magische of mysterieuze gaven, die men in de versie van Vestdijk althans ook in Scylla en Charybdis zou kunnen vermoeden. Maar het lijkt mij nuttig dit sonnet vooral op zichzelf te beschouwen en persoonlijk wil ik wel bekennen dat ik het een mooi gedicht vind. Wie het verhaal kent, zal hier minder krasse herinterpretaties ontdekken dan elders, althans op het eerste gezicht. Er is misschien een zekere versmelting tussen Kirke en Kalypso, want juist tegenover deze laatste wordt in de Odyssee Odysseus’ trouw aan Penelope benadrukt, iets wat wel vaker voorkomt (in de in noot 19 bedoelde film zijn beide figuren zelfs geheel samengevoegd), maar voldoende lijkt het mij op twee of drie punten te wijzen. God en mens staan hier heel dicht bij elkaar: zijn toverkracht doet niet onder voor de hare en bovendien, de godin ‘strafte en beloonde als een vrouw’. De aard van haar straf brengt mee dat er voor de woede van Poseidon, bij Homeros de bron van alle ellende, geen plaats meer is en de aard van de moeilijkheden wordt aangegeven met ‘verduisteren’, wat even suggereert dat de afdaling in Hades, behorend tot ’t traditionele verhaal sedert de Odyssee, hier wel eens een symbolische functie zou kunnen hebben gekregen, die nieuw is. Dat neemt niet weg dat Vestdijk al een sonnet gewijd had aan degene die het door Kirke bedoelde orakel in de onderwereld moet geven: Tiresias (II 2), toevallig door de opzet van dit artikel ook het sonnet waaraan we nu toe zijn. Tiresias in de onderwereld Anders dan zijn spokige metgezellen Bleef hem de wondere gave toebedeeld Te kunnen denken, spreken en voorspellen, In alles ’t slechts vervaagde evenbeeld
Van vroeger: soms volijverig en gestreeld Door hun geloof; dan weer, om hen te kwellen, In zwijgzaamheid gehuld, of te verveeld Om ’t oude nog eens over te vertellen. Maar wàt voorspelt hij, in dat bleek gedrang Van schimmen in die eeuwige duisternis? Dat men na duizend jaren minder bang En minder vaag zal zijn? Dat eens de dood, De diep’re dood, hier te verwachten is, Die ook Tiresias in ’t Niets verstoot? 227 De horizontale en de verticale verbindingen zijn duidelijk. Verticaal die met Proteus (zie boven): beiden zijn zieners, maar ondanks het vraagteken aan het slot lijkt de voorspelling van een diepere dood, hoe mysterieus ook, van meer belang dan wat Proteus te bieden had: het volledige niets dat het totale einde brengt. Deze lijn wordt verder verticaal uitgewerkt in II 3 (Het vat der Danaïden) en II 4 (De steen van Sisyphos), die een uitvoeriger bespreking zouden verdienen dan liter mogelijk is. En dan de horizontale verbinding met I 2 (Odysseus in de onderwereld, zie boven). Tiresias was degene om wie Odysseus naar de onderwereld afdaalde volgens Homeros, al was het deze dichter wel degelijk ook om de ontmoetingen met andere schimmen, die van zijn moeder en van de helden uit de Trojaanse oorlog zoals Achilleus, Agamemnon e.a. begonnen, die in I 2 geen van allen genoemd worden. En zou deze profetie die Tiresias aan het slot van II 2 geeft wellicht hetgene zijn dat in de versie van Vestdijk ook tot Odysseus was doorgedrongen en hem tot de waanzin, genoemd in I 2, had gebracht, tot dichterlijke waanzin en is dit wellicht het enige wat de dichter over de ongrijpbare werkelijkheid openbaren kan? Er valt bij dergelijke interpretatiepogingen niets te bewijzen, soms iets te weerleggen. Meer dan een door mij met aarzeling geopperde suggestie is deze interpretatie beslist niet. Interessant is de dwarsverbinding ook tussen I 10 (Phaëton) en II 10 (Ikaros), waarin ik niet met Rein Bloem (zie boven voetnoot 10 ) het feit dat er sprake is van een vader-zoonrelatie het belangrijkste vind, al geef ik toe dat dan de dwarsverbindingen ook met III 10 en IV 10 is gelegd; en in oppervlakkige zin is het dus vermoedelijk ook wel juist, maar de tegenstelling bij formele overeenstemming in de opbouw verdient vooral onze aandacht.
Page 2 and 3:
142 Een verworpen fragment van Dèr
Page 4 and 5:
144 te wekken dan te bevredigen en
Page 6 and 7:
146 Haar Hektor sprak met zijn Andr
Page 8 and 9:
148 Dèr Mouw de passage bij Homero
Page 10 and 11:
150 4 en 9-10 van resp. november '7
Page 12 and 13:
152 eens komt de dag, waarop het he
Page 14 and 15:
154 COUPERUS ALS SURPRISE F. L. Bas
Page 16 and 17:
156 de. Veel van Couperus’ schets
Page 18 and 19:
158 komt morgen denk ik, klaar’.
Page 20 and 21:
160 aan schrijven’. - De grote 14
Page 22 and 23:
162 Couperus ’ Komedianten’ en
Page 24 and 25:
164 tio Oratoria 5 ; dat de dichter
Page 26 and 27:
166 was. Couperus introduceert Cris
Page 28 and 29:
168 Romeinse theater niet heel aann
Page 30 and 31:
170 Petronius bij Couperus J.B.W. P
Page 32 and 33:
172 Couperus’ mooiste antieke ver
Page 34 and 35:
174 beden Gito. Nog enige opvarende
Page 36 and 37: 176 gebrachte verplaatsing van de v
Page 38 and 39: 178 het celeuma in. Zo zijn in Coup
Page 40 and 41: 180 De antieke mythische verbeeldin
Page 42 and 43: 182 Uit het voorgaande blijkt voldo
Page 44 and 45: 184 in Vandaag van de oudere over d
Page 46 and 47: 186 Het spreekt vanzelf dat, wie he
Page 48 and 49: 188 stukken. Het interludisch Voorw
Page 50 and 51: 190 Wat de conclusie van de eigen N
Page 52 and 53: 192 De Herder Apolloon, een onontde
Page 54 and 55: 194 4 Maar: ‘Leto! ’. zegt hij,
Page 56 and 57: 196 Structureel gezien valt direct
Page 58 and 59: 198 8 V.W., III. Beginselen der Che
Page 60 and 61: 200 Korinthe om op kracht te komen.
Page 62 and 63: 202 stuiven ‘roepende dat de zon
Page 64 and 65: 204 ster af te schaffen, uit te ban
Page 66 and 67: 206 Jan Heyn Jr., De duistere denke
Page 68 and 69: 208 als vuur. Leopold draaide zich
Page 70 and 71: 210 het leger moest voort. En na ve
Page 72 and 73: 212 bank. Alles lag klaar voor de l
Page 74 and 75: 214 veen. Haar tante nam me in de a
Page 76 and 77: 216 paradox. 5 Onder paradox wil ik
Page 78 and 79: 218 3 Men ziet het, als ooit een sa
Page 80 and 81: 220 zeestraat moesten varen, maar o
Page 82 and 83: 222 orthodox-Nietzscheaanse lijn vo
Page 84 and 85: 224 nog eenzijdig. In r. 3 is het o
Page 88 and 89: 228 Phaëton Zóó streng had hij d
Page 90 and 91: 230 Apollo konnte nicht ohne Dionys
Page 92 and 93: 232
Page 94 and 95: 234 hogelijk prijst: ‘Ik herlees
Page 96 and 97: 236 heden. Een ietwat beschonken Eu
Page 98 and 99: 238 maar een jongen lijk Paris, die
Page 100 and 101: 240 onverklaarbaar was als de Olymp
Page 102 and 103: 242 oedipale terugkeer naar de oors
Page 104 and 105: 244 wohl gehort und wohl empfunden,
Page 106 and 107: 246 258/259: Violenta nemo imperia
Page 108: ‘Een diep verlangen bloeide in he
Page 111 and 112: Stukjes antiek bij G. Achterberg W.
Page 113 and 114: lezer, wat de dichter overkomt, en
Page 115 and 116: 2 ZIEKENHUIS Ziekenhuis. Wiekensuis
Page 117 and 118: geheel voor het gedicht, omdat ik z
Page 119 and 120: zinnig voor zijn eigen bedoelingen.
Page 121 and 122: eeld uit latere tijdperken. Toen al
Page 123 and 124: ingepast: door de episodenbouw en d
Page 125 and 126: MYTHE EN MIMICRY Hedwig Spellers 26
Page 127 and 128: 267 Toch bestaan er plausibeler ver
Page 129 and 130: Tot een paroxistische kristallisati
Page 131 and 132: Oedipus op Korfu R. Th. & W. J. van
Page 133 and 134: niet meer dan een ‘rechtvaardighe
Page 135 and 136: ewerking van de stof een aantal ‘
Page 137 and 138:
één been in die werkelijkheid en
Page 139 and 140:
heeft, zal wel gezocht moeten worde
Page 141 and 142:
Overal borsten Mus - meubelbruin ge
Page 143 and 144:
de goden slechts bestaan door de me
Page 145 and 146:
DE GRIEKSE GODEN LEVEN NOG Hans War
Page 147 and 148:
Hetzelfde beeld in ‘Oorzaak en Ge
Page 149 and 150:
ARES Wilde Ares, ik ben de vrede mo
Page 151 and 152:
II Truus in Rome 1 Palatijn Het den
Page 153 and 154:
‘Ik ben autodidact, ik bedoel, ik
Page 155 and 156:
Aemulatio De drie adaptaties die Cl
Page 157 and 158:
tussen nacht en morgen staat, naar
Page 159 and 160:
aan de naam van de vader voorbereid
Page 161 and 162:
op Claus’ zodiakteken, de Ram (to
Page 163 and 164:
ma, Bijlage van Kleio, III, 2 (1973
Page 165 and 166:
Hetzij ze harteloos nrijn hartstoch
Page 167 and 168:
Na zijn omhelzing zal de Dood je wi
Page 169 and 170:
etrekking op de antieke notie van h
Page 171 and 172:
De rangschikking als driehoeksfiguu
Page 173 and 174:
vonnd door de vijf planeten, bezit
Page 175 and 176:
Het Orpheus-thema in de Nederlandse
Page 177 and 178:
Orpheus kan voor LUCEBERT optimaal
Page 179 and 180:
319 In de korte roman Orpheus (1960
Page 181:
10 Voor een bespreking van deze rom
show all

Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?