Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

280
heid werd Periander, zoals bekend, gerekend tot
de Zeven Wijzen, hetgeen eveneens in Periander
wordt voorspeld (p.43).
10 Zie bijv. M. v. Loggem, Drift en drama, s-Gravenhage
1968, p. 16, en vooral E. Jones, Hamlet
and Oedipus, London 1949 (waarop Dr. P
Claesons wees).
11 De Hamlet-aüusies zijn ouk opgemerkt door
Frans A. Janssen (in de bij noot 7 vermelde
recensie) en Piet Keysers (in: Brabants Nieuwsblad
van 30 januari 1975). maar niet in verband
gebracht met de Oedipusthematiek.
Wij wagen hier meteen de veronderstelling dat
de titel van Hermans’ veel geanalyseerde roman
Nooit meer slapen o.a. gelezen zou moeten worden
als een bewust misleidend citaat uit Hamlets
monoloog: To die, to sleep, no more! ’
12 Ook van de raadsels in Periander noemt Hermans
zelf de bron: Archer Taylor, The literary
Riddle before 1600, Berkeley 1948; zie bijv.
pp. 42-44. Het raadsel van de rook is echt
Grieks, cf. Anth. Graeca XV 5.
13 Kallias is blind aan één oog (p. 70). Atys heeft
een vergroeiing aan zijn been en hinkt (p.68),
Theron heeft een hazelip en spreekt gebrekkig
(p.70). Vergelijk de positie van Alfred in Nooit
meer slapen.
14 Volgens Aristippus zou Periander incest met
zijn moeder Krateia (niet ‘Krataia zoals in
Periander, p.89) gepleegd hebben (Diog. Laert.
196).
Oedipus, die de troon dankte aan het oplossen
van andermans raadsels, had, net als Lykofron,
voor de ontraadseling van eigen problematiek
de hulp van derden – onder wie een blinde
– nodig.
15 Van een halfzuster blijkt uit de bronnen niets,
daar wordt ook geen naam overgeleverd en Gorgo
is dus een vondst van Hermans zelf. mogelijk
geïnspireerd door het feit dat Lykofron nog een
broer Gorgos had (R.E. s.v. Periandros) Ook
mogelijk is Gorgo = Medusa, de verstenende, zij
die (opnieuw) fixeert. De incestueuze verhouding
broer – (half)zuster, in de kiem aanwezig
(p.81), is een constante in Hermans’ werk; zie
Hans van Straten, Samen naar het einde, Tirade
169, pp.438-447 (ook in Kritisch Akkoord
1972, pp. 143-153) en J.H.A. Fontijn. Zuster en
superego, Raster V (1971) pp. 280-295.
16 Uit de modaliteit van Lykofrons woorden: ‘Het
zou misschien ook anders kunnen’ (p.76),
spreekt geen al te grote vastberadenheid.
17 In zijn bijdrage aan de bundel Schrijversdebuten,
’s-Gravenhage 1960, p.89.
18 I. Meijer, Gesprek met Willem Frederik Hermans,
in: Schrijversportretten, Amsterdam
1974,pp.69-86(t.a.p.82).
19 Schrijver Dezes, Het Evangelie van O. Dapper
Dapper, Amsterdam 1973, p.203.
O. Dapper Dapper is W. Hermans, wordt wel
beweerd, want O is de uiting van wee (W.) en
tweemaal (her-) dapper (mans) is Hermans.
20 W.F. Hermans, Antipathieke romanpersonages,
in: Het Sadistische Universum, Amsterdam
1967 5 pp. 111-127 (t.a.p. 111).
21 Door sommigen – onder wie nota bene de regisseur
van het televisiespel Periander – is de veronderstelling
geuit, dat Hermans in Periander
getuigenis had afgelegd van eigen ondemocratische,
‘rechtse’ mentaliteit, waarbij men voor het
gemak de spreuken van Periander voor belijdenissen
van de auteur aanzag. Een vorm van
wanbegrip en misinterpretatie waar Hermans
zich terecht nogal boos over maakte (zie Het
Parool/PS van 22 februari 1975). Wellicht identificeerde
regisseur Van Hemert zich te veel met
de wijze van interpreteren van de personages uit
Periander.