Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

222
orthodox-Nietzscheaanse lijn volgen, hoe belangrijk de polariteit tussen Apollo en Dionysus ook
is.
Kon I 2 in sommige opzichten als een voortzetting van I 1 worden geïnterpreteerd, I 3 is dat
slechts in ‘dialectische’ zin. Men oordele zelf.
Orpheus en Eurydice
Toen hem de steenen en de wilde dieren
Verveelden met hun schorre loftrompet,
Wou hij een vrouw met zijn gezang bestieren
En ruilde de natuur voor ’t bruifloftsbed.
Zijn nieuwe liefde won het van de lier en
Wanneer hij speelde, – zelden, – was het met
Die ijd’le achfloosheid bij ’t feesten vieren,
Waar noob’ler kunst het bloeien wordt belet.
Het vonnis: dat hij deze vrouw moest missen,
Werd zeer verzacht, doordat hij uit de hel
Haar zonder om te kijken halen mocht.
Hij ging haar voor, al spelend op zijn tocht,
En keek tòch om, om zich te vergewissen
Van haar bewondering voor zijn snarenspel.
Een eerste aprosdokèton hebben we al in r. 2, door enjambement geaccentueerd: ‘verveelden’.
Het lijkt wel of deze lierspeler, die vaak genoeg, b.v. bij Vergilius in de Bucolica, als een zoon
van Apollo geldt, wordt geïntroduceerd als een soort atrofiëring van Apollo, die zelf toch zoals
uit het volgende sonnet zal blijken een waarachtige, zij het misschien eenzijdige kunstenaar is.
Orpheus is hier geen gedreven kunstenaar en wordt gestraft, maar zó dat hem in tegenstelling
tot de sedert Vergilius’ Georgica vaststaande versie dit allerminst diep treft. Het sextet wekt bij
mij de indruk dat het haar moeten missen ondanks de mogelijkheid haar terug te halen bij
voorbaat defmitief is. Dat ligt misschien in de oudere variant (door Hartkamp vermeld in deel
III p. 492) in r. 10, waar ‘nog’ stond i.pl.v. ‘zeer’, duidelijker opgesloten dan in de definitieve
tekst. Karakteristiek is ook dat geen enkele aandacht wordt besteed aan het aandeel dat zijn
kunstenaarschap in het verkrijgen van deze gunst heeft gehad, hoezeer dit ook een vast
bestanddeel van de literaire traditie is. Is deze verveelde ijdeltuit werkelijk wel in de onderwereld
geweest? Een vergelijking van het slot van I 3 met dat van I 2 valt in Orpheus’ nadeel
uit: Odysseus heeft in ieder geval een ervaring gehad die hem tot mania bracht. Dat Orpheus na
de dood resp. tweede dood van Eurydice een kunstenaar van betekenis zou zijn geweest, lijkt
ondenkbaar. Van zijn klagen en van zijn tragisch einde geen spoor. Vestdijk behoudt het skelet
van het verhaal, maar inhoudelijk is alles op zijn kop gezet.