Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

228
Phaëton
Zóó streng had hij de tijdsduur ingeperkt,
De vader, die zijn zoon de zonnewagen
Voor één dag overliet, dat bij het dagen
Geen vogel het verschil had opgemerkt
Met anders. Aan de verre einder zagen
De boeren hem omhoogklimmen in ’t zwerk;
Men molk de koe op tijd; en ’t akkerwerk
Begon en eindigde als op and’re dagen.
Er was geen onderscheid: de paarden draafden
Alsof de vader zelf de teugels hield,
De wagen sproeide vuur, door hèm bezield.
Toen wist de zoon: ik ben een onbegaafde,
Een werktuig, zonder eenig aanbelang, –
En stortte neer, vlak voor zonsondergang.
Ikaros
Inderdaad, beide ‘zonen storten neer, maar zoals Marsyas in I 4 zich stervend bevestigd had, zo
ook Ikaros in II 10: ‘tot aan zijn val in zee/Was híj de ware meester van de twee’. Zijn vader
Daidalos, bouwer van het Labyrinth enz. was niet meer dan een artisan, al durfde hij risico’s te
nemen. Phaëton daarentegen, de zoon van de zonnegod die voor één dag de plaats van zijn vader
in mocht nemen, is zelfs dat niet, hij is slechts een outil en daarom stort hij neer:
Toen wist de zoon: ik ben een onbegaafde,
Een werktuig, zonder eenig aanbelang,
En stortte neer, vlak voor zonsondergang
Hij had het juist gekund als hij de onbevangenheid van Vestdijks Ikaros bezeten had. Het octaaf,
vooral het tweede kwatrijn doet heel sterk denken aan het beroemde schilderij van Pieter
Breughel de Oude in Brussel, waar de boer voortploegt en niemand iets merkt van het in zee
storten van Ikaros.
Opnieuw moet ik waken niet aan de verleiding toe te geven u nog meer dwarsverbindingen te
laten zien. Nog één voorbeeld in vogelvlucht. Bijzonder boeiend zijn de vier variaties op Zeus’
liefdesavonturen met sterfelijke vrouwen, de nummers 7 van elke reeks: in I 7 (Leda en de
zwaan) een diepe ontgoocheling; de goddelijke zwaan ‘zoo schoon (...), zoo vreemd vervoerend’
blijkt allzumenschlisch:
Als bronstig manslijf lag hij in haar armen,
Ongodd’lijk zweetend, en zonder erbarmen
De droom vermoordend die zij onderging.
Het was hun een’ge kans om te ontsnappen.
Het Labyrinth was kil, en ’t heimwee groot.
De vader wist: een wedstrijd met de dood...
De zoon wist niets, en volgde alle stappen
Met heel ’t vertrouwen van de tochtgenoot
Van een meesterlijk man: hij maakte grappen
Over het vleugelpaar dat dicht kon klappen
En dat met was aan beider schouders sloot.
De vader wist: als ik hem waarschuw, stort
Hij neer, omdat hij dan onzeker wordt:
Daarom gezwegen van het doodsgevaar!
De zoon wist niets, bewoog het vleugelpaar
In staaf ge rust, – tot aan zijn val in zee
Was hij de ware meester van de twee.