Couperus ' Komedianten' en het Rome van Domitianus - Tresoar

286
Schreven C.A.G. Planije en Jan Praas in 1944, ook nog in een illegaal verschijnend tijdschrift,
‘Parade der Profeten’ al niet over me als over een ‘moderne Griek’ en noemde Ad den Besten me
in zijn ‘Stroomgebied’ (1954) niet ‘een Griekse God in een Zeeuws landschap’? (Hoort tot m’n
standaardgrapjes, uiteraard). Mooi is ook nog de uitspraak van Gerrit Komrij: ‘Ongetwijfeld
kent de Zeeuwse ziel, om zo te zeggen, zijn schoonheidsfoutjes, niettemin blijft het land, door
de zee omklotst, door water gescheiden, het Griekenland onzer natie, en Hans Warren is zijn
Pindarus’. Tussen de uitspraken van Praas en Komrij liggen dertig jaar. Wat ik duidelijk wil
maken is dat die klassieke inslag van meet af geconstateerd is, hoewel in feite mijn gedichten
aanvankelijk weinig echt klassieke onderwerpen hadden.
Die vindt men pas in de bundel ‘Saïd’ uit 1957, waarin, dit tussen haakjes, de Oosterse inslag
mogelijk nog sterker is dan de klassieke. In ‘Saïd’ staat o.a. het vers ‘De Etrusken’ (ooit ook
afgedrukt in het Etruskennummer van ‘Hermeneus’) en het gedicht ‘L’age d’or\ waarin een
hedendaags Zeeuws landschap (met o.a. jongens op racefietsen) versmelt met een antiek grieks
landschap waarin Psappha (Sappho) en Meleagros met hun gelieven aan het stoeien zijn.
Het valt me op (ik heb zelf nog nooit geprobeerd de klassieke draad uit mijn werk los te
peuteren) dat zich een verinnerlijking aan het manifesteren is: van losse beelden, eigenlijk niet
meer dan ornamenten, komt het geleidelijk tot langer volgehouden vergelijkingen. Tot ik
uiteindelijk in ‘De Olympos’, een poëtische mythologie, waarover straks meer, in sommige
verzen volkomen antiek zal zijn.
Dit begint al in de bundel Tussen Hybris en Vergaan’ (1969) die overigens ook de tweede
vruchtbare fase in mijn werk inluidde. Tussen ‘Saïd’ van 1957 en deze bundel was namelijk
slechts een handjevol nieuwe verzen van me verschenen als inleiding op de kleine bloemlezing
‘Een Roos van Jericho’. (1966)
Tussen Hybris en Vergaan’ opent met twee gedichten, ‘Souvenir’ I en II. waarin weer het
versmelten van vroeger met nu plaats vindt:
Als deze jongen op de luit speelt
gebeurt er iets vreemds. Het is oude zoete druppelmuziek,
maar weet u nog, die muur onder de wingerd
waarop de griekse speler even zijn kithara had neergelegd?
De warme steen bewaarde het gonzen
voor wie later luisterde.
Die lichte trilling vormt de tegenmelodie
als deze jongen op de luit speelt
en zingt met fluwelen stem op de fluwelen wind
die over dit zonnig en heidens eiland waait
waar de steen luistert onder de wingerd
voor weer een warme dag, eeuwen later.
Verder zijn er Pindaros, Ibykus, Alkman, Sappho, Corydon, gaat Apollonios van Tyana slapen
op het graf van Achilles (in ‘Avondlijk Ilion’) en komt Goethe’s Urpferd hoog op het Parthenon
om een hoekje kijken. (Waar is dat paardehoofd gebleven, zomer ‘77 was het weg, kapot) Of
zijn er Griekse namen als camouflage voor persoonlijke situaties, als in deel VI van de cyclus
‘Een Zeepbel’. Zelfs staat er een rechtstreeks citaat uit Plato in ‘Sukhodaya Boeddha’, een
gedicht dat ik schreef doordat een bronzen Boeddha uit het bezit van wijlen prof. D. Loenen in
mijn bezit overging. Hadrianus en zijn geliefde Antinoüs waren even rond in de vijfde elegie van
‘Zes elegische gedichten’ en zo zijn er meer détails.